Akbabaların Soyu Neden Tükeniyor?
Afrika, akbabalarını kaybediyor. Doğa koruma derneği BirdLife International’ın yayımladığı raporda, bu kuşun on bir türünden altısının neslinin tükenmekte olduğu, dördünün de ciddi tehlike altında olduğunu açıkladı. Dünyanın diğer bölgelerindeki akbaba nüfusu da tehlike altında. Avrupa Parlamentosu üyesi Catherina Bearder, dünyadaki akbabaların ve kartalların korunma altına alınması için Avrupa Birliği’ne dilekçe verdi. Birleşmiş Milletler de bu konuda nasıl bir önlem alınabileceğini tartışıyor. Akbabaların soyu neden tükeniyor ve bu durum neden herkesi ilgilendiriyor?
1990’lardan bu yana Güney Afrika akbabalarının nüfusu %99 oranından da fazla azaldı. 2003 yılında bilim insanları bu azalmanın ana sebebinin, canlı hayvanların tedavisinde kullanılan iltihap sökücü ilaç diklofenak olduğunu tespit etti. Yakın zamanda bu ilaçla tedavi edilen hayvanların leşlerini yiyen akbabalar, birkaç hafta içinde ağır böbrek yetmezliğinden öldü. Bu durum iki soruna yol açıyor. Biri akbabaların eko-sistemdeki yeriyle ilgili. Sayıları azaldıkça, onların yerine diğer hastalıklı hayvanlar ( özellikle kuduz köpekler ) leşleri yiyor. İkinci olarak, ölülerini yakmayan ya da gömmeyen, onların akbabaların yemesi için dokhmas olarak adlandırılan kulelere bırakan Hindistan’daki Zerdüşt topluluğu, bu geleneklerinin tehlikeye girdiğinin farkına vardı. Hindistan, Pakistan ve Nepal hükümetleri 2006 yılında bu ilacın üretimini yasakladı. O zamandan beri tehdit altında olsalar dahi, bölgedeki akbaba sayısı sabit kalmış durumda.
Ancak diklofenak Afrika genelinde hala mevcut ve Avrupa kanunlarındaki yasal boşluk sebebiyle, bu ilacın Avrupa’daki akbabaların %90’ının yaşadığı İspanya ve italya’yı da içeren beş Avrupa ülkesinde ticari satışa uygun olduğu anlamı çıkıyor. Afrika’da avcılar akbabaları avlamak için bu ilacı kasten kullanıyor. Yetkili makamlar, yasadışı öldürülen büyük av hayvanlarının yerlerini havada dönüp duran akbabalar aracılığıyla tespit ediyor. Avcılar, akbabaların kanat çırparak kendilerini ele vermesini engellemek ve ceza almaktan kurtulmak için hayvan leşlerine ilaç döküyorlar. 2013 yılında Afrika Namibya’da, çevresinde 600 ölü akbaba olan bir fil leşi bulundu. Akbabalar aynı zamanda, Afrika’nın bazı kesimlerinde parçaları geleneksel tıpta kullanıldığı için de tehlike altında. Hızlı kentleşme de akbabaların doğal yaşam alanlarını bozuyor.
Ekim 2015’te Norveç Trondheim’de toplanan Birleşmiş Milletler temsilcileri, Göç Eden Yabani Hayvan Türlerinin Korunmasına İlişkin Sözleşme kapsamında, 12 tür akbabanın tehdit altındaki türler listesine girmesini kararlaştırdı. Mısır akbabalarının büyük çoğunluğunun kalesi olan İran, Kasım 2015’te diklofenak kullanımını yasakladı. Avrupa İlaç Kurumu 2014 yılında, hayvan leşlerindeki diklofenak kalıntılarının Avrupa Birliği’ndeki akbabaları tehdit altına soktuğunu onayladı. Avrupa komisyonu’un bu tehditle nasıl başa çıkılacağına dair kararını bekliyor. Afrika bu konuyu dikkate alsa iyi olacak.