Gastrit Nedir ? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir ?

Gastrit Nedir ? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir ?

Gastrit, mide iç zarının iltihaplanması anlamına gelir. Çok sık karşılaşılan bir rahatsızlıktır.

Mide iç zarındaki hücreler besin parçalanması için normalde asit üretir. Mide iç zarındaki hücreler aside karşı dirençlidir, çeşitli mekanizmalarla hasara karşı kendilerini korurlar. Aside karşı direnç mekanizmaları bozulduğu zaman gastrit ortaya çıkar. Bu mekanizmayı bozan en büyük etken, bir mikroorganizma olan helicobacter pylori bakterisidir.

Gastrit Nedenleri Nelerdir ?

Dengesiz beslenme, hazır gıdaları çok fazla tüketme, alkol, sigara, asitli içecekler, kahve, ağrı kesicileri, kortizon, aspirin mide iç zarını tahriş ederek gastrite neden olur. Özellikle yaşlılarda, romatizma ilaçları kullanımı yüksek olduğu için gastrit görülme oranı artar. Stres, mide sinirini etkileyerek asit salgısını arttırır. Büyük ameliyatlar, yanık, kazalar da strese neden olarak mide hasarına neden olur.

Gastrit ve ülser farklıdır. Gastrit, mide iç zarında kızarıklık ve şişlik şeklinde yüzeysel bir iltihapken, ülserde derine inen bir yara söz konusudur. Gastritte ağrı yemekten sonra da olabilirken, ülserde  açken olur ve şiddetlidir. Yani ülser gastritin ilerlemiş halidir.

Gastrit Bulgu, Belirti ve Yakınmalar Nelerdir ?

Müzmin gastritte uzun süredir olan bir iltihap vardır. Mide yanması, üst karın bölgesinde mide ağrısı, bulantı, iştahsızlık, geğirme, şişkinlik ve kusmalar görülebilir.

Aniden oluşan akut gastritte mide yanması, mide ağrısı, bulantı, kusma gibi müzmin gastrit belirtileri mevcuttur. İlaç, alkol veya bir yiyecekten sonra mide hasarına bağlı olarak şikayetler başlar. Hasarlanma fazla ise mide delinmeye kadar gidebilir. Mide kanaması olursa kahve telvesi şeklinde kusma görülür. Dışkı siyah olur. Tansiyon düşer, nabız sayısı artar, baş dönmesi, göz kararması, terleme görülür. Bu nedenle ağrı kesicilerin rastgele içilmesi çok tehlikelidir.

Belli bir yaştan sonra mide ağrısı şikayeti varsa endoskopi yapılır. Dil kökü anestezik uyuşturularak ince bir boru ile mideye girilir. Mide iç zarı görülür. Kızarıklık, yara, kamera yardımıyla izlenir. Mideden parça alınır. Biyopsi ile mide kanseri olup olmadığı da anlaşılır. Helicobacter pylori bakterisi varlığı tespit edilebilir.

Gastrit İçin Tıbbi Tedavi Yöntemleri

Gastrit sorunu olup da aspirin ya da romatizma ilacı kullanmak zorunda olan hastalara mutlaka mide koruyucu tedavi verilir.

1. pylori enfeksiyonu varsa genellikle üçlü tedavi uygulanır. Bunlardan birincisi, proton pompa inhibitörü dediğimiz mide asit üretimini azaltan ilaçlar, ikinci ve üçüncüsü ise ikili antibiyotik oluşturur. Antibiyotik olarak sıklıkla metranidazol ( veya amoksisilin ) ve klaritmomisin ikilisi tercih edilir. Tedavi iki hafta sürdürülür. Bazı doktorlar ikinci antibiyotik yerine Bizmut salisilat kullanmaktadır. Bizmut salisilat, mide yüzeyini kaplayarak mide asidinin mide epiteline hasar vermesini engeller.
2. pylori ile ilişkili olmayan gastrit tedavisinde, ülser tedavisinde kullanılan ilaçların benzerleri kullanılır. Bu ilaçlar şunlardır ;

• Antasitler : mide ekşimesi veya hazımsızlık gibi yakınmaları rahatlatmak için faydalıdır, ama bir ülser tedavi etmezler. Antasitler, birlikte alındığı ilaçları içine alarak onların etkilerini bozarlar. Bu nedenle antasitler, ilaçlardan en az 1 saat önce ya da ilaç aldıktan 2 saat sonra alınmalıdır. Daha fazla bilgi için eczacı ya da doktordan yardım alınmalıdır.
• H2 Blokerleri : Proton pompa inhibitörleri kadar olmasa da mide asit salgılanmasını azaltır.
• Proton Pompa İnhibitörleri : Mide asit üretimini belirgin olarak azaltır.

Gastrit Hastalığında Diyet Değişikliği

Zengin lif içeren bir diyet uygulanmalıdır.

Elma, soğan, kereviz, kızılcık, sarımsak ve çay gibi flovonoidleri içere gıdalar h. Pylori’nin çoğalmasını engelleyebilir. Yüksek oranda yağ içeren besinlerden uzak durulmalıdır. Yüksek oranda yağlı gıdalar mide epitelinin iltihabını arttırabilir.

Antioksidan içeren meyve ve sebze gibi gıdalar tüketilmelidir. Badem, fasulye, kepekli tahıllar, koyu yapraklı sebzeler gibi B vitamini ve kalsiyumdan zengin gıdalar tüketilmelidir.

İşlenmiş gıdalardan, beyaz ekmek, makarna ve şekerden kaçınılmalıdır.

Protein ihtiyacı için yağsız et, soğuk su balıkları veya fasulye tüketilmelidir. Zeytinyağı gibi yüksek sıcaklıkta bozulmayan sağlıklı yağlar kullanılmalıdır.

Kurabiye, kraker, kek, kızarmış patates, kızarmış soğan halkaları, börekler, burger, işlenmiş gıdalar ve margarin gibi hazır ürünlerle alınan trans yağlar azaltılmalı, daha iyisi tamamen kesilmelidir.

Mide epitelinin tahribatına neden olan kahve, sitrik asit içeren meyve suları, alkollü ve gazlı içeceklerden uzak durulmalıdır. Her gün en az 8 bardak su tüketilmelidir. Gıda alerjisi varsa araştırılmalı ve alerji olunan gıdadan uzak durulmalıdır.

Gastrit Hastalığı İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Haftada 5 gün yarımşar saat hafif tempolu egzersiz yapılmalıdır. Gastrite neden olan tahriş edici nedenlerin uzaklaştırılması gereklidir. Bunlar aşağıdakileri içerir;

• Tütün ve sigara tüketimi
• Aspirin ve ibuprofen gibi NSAİİ’ler kesilerek, mideyi tahriş etmeyen asetaminofen gibi diğer ağrı kesicilere geçiş yapılmalı.

Gastrit Hastalığı İçin Önerilen Besin Takviyeleri

• Antioksidan vitaminler ve mineraller : ( A. B. C. Ve E vitaminleri ) ile çinko, selenyum, kalsiyum ve magnezyum gibi eser mineralleri içeren multivitamin destekler yararlı olabilir.
• Omega–3 : Balık yağında ve keten tohumu yağında bol bulunan amega-3 yağ asitleri, günde 2-3 defa 1-2 kapsül veya 1 tatlı kaşığı h.pylori ile ilişkili mide rahatsızlıklarını azaltmada yardımcı olabilir. Balık yağı, kanama riskini artırabilir. Bu nedenle aspirin veya diğer anitkoagülanlar ile kullanılacaksa, omega-3 desteğini almadan önce doktor ile görüşülmelidir.
• C vitamini : Günde 2 kez 500 mg C vitamini takviyesi önerilir.
• Gamma orizanol : 2 hafta boyunca günde 2 kez 300 mg gamma orizanol takviyesi ile müzmin gastrit, atrofik gastrit ve erozif gastrit yakınmalarını hafifletir. 300 mg ‘nin üstü dozlar ve 6 aydan daha uzun süreli kullanımı hekim tavsiyesi ve kontrolünde olmalıdır.
• Sistein : sülfür içeren antioksidan aminoasittir. Günde 4 kez 200 mg sistein, Aspirin gibi NSAİİ’lerin neden olduğu gastrit kanamada etkili olmuştur. Atrofik gastrit tedavisinde 4 hafta süreyle N-asetil sistein takviyesi de yakınmaları hafifletmiştir.
• Glutamin : Hücrelerin enerji kaynağıdır ve dokulara kan akışını hızlandırmaktadır. Ameliyat sonrası, hastalarda glutamin eksikliğine bağlı mide-bağırsak problemleri gelişebilir. Ağır yanıklar sonrası strese bağlı gelişebilecek ülseri önlemeye yardımcı olarak hastalara glutamin takviyesi de yararlıdır.
• Arginin : Arginin aminoasidi de midede koruyucu özellik gösterip kan akışını artırmaya yardımcı olabilir.
• Beta karoten : Midede serbest radikal hasarını önler. Beta karoten içeren gıdaları tüketenlerde atrofik gastrit gelişme oranı daha azdır. Ayrıca gastrit tanısı olan kişilerde midede beta karoten seviyeleri de düşük bulunmuştur. Mide hasarını önlemek için ülser ve gastrit hastalarına 30.000 IU beta karoten takviyesi önerilir.
• Çinko : Bazı gastrit vakaları peptik ülsere dönüşebilir. Günde 3 kez 50 g çinko takviyesi ülser hastalarında iyileşmeyi hızlandırmıştur. Uyarı: Yüksek doz çinko takviyesi alan hastalara günde en az 1-3 mg bakır takviyesi de verilmelidir.
• A vitamini : Ülseri iyileştirmek ve ağrıyı azaltmak amacıyla günde 3 kez 50.000 IU A vitamini önerilir. A vitamini takviyesi hekim tavsiyesi ve kontrolü ile olmalıdır.
• B12 vitamini : atrofik gastrite bağlı olarak gelişen pernisiyöz anemi vakalarında yüksek dozlarda B12 vitamini takviyesi gereklidir.

Gastrit Hastalığı İçin Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler

• Meyan kökü : Midede iltihabı baskılama ve hasarı azaltmada etkilidir. Ancak kan basıncını yükseltmesi nedeniyle hipertansif hastalara deglisirinize ürünleri tüketmesi önerilmektedir. Akut yakınmalarda, DGL içeren çiğneme tabletlerinden yemeklerden önce alınması önerilir. Uyarı : Doktor tavsiyesi olmadan meyan kökü 1-2 haftadan daha uzun süre alınmamalıdır.
• Tıbbi Papatya : Yüksek miktarlarda flavonoit içermektedir. Apigenin hasarlı ve ltihaplı doku üzerine etki gösterirken, kamazulen serbest radikal hasarını azaltmaya destek olmaktadır. Çay olarak günde birkaç bardak tüketilebilir.
• Hatmi, keten tohumu : Yüksek miktarlarda müsilaj içermektedir. Tahriş olmuş mukoz membranları yumuşatır. Sindirim sisteminden gastrik mukozada gelişen iltihabi bozukluklarda hatmi ve keten tohumu gibi müsilajca zengin tıbbi bitkilerden hazırlanan çaylar önerilmektedir.
• Enginar : Alkolik gastrit gelişimini azaltabilmektedir. Enginar yaprağı ekstratı kapsülünün günde 2 defa bir veya 2 kapsül tercihen aç karnına alınması önerilir. Günde iki defa enginar yaprağından yapılacak çay da tüketilebilir.
• Valerian root : Özellikle uykusuzluk, aşırı sinirlilik, migren ve sinirsel mide-bağırsak sistemi yakınmlarının giderilmesinde yardımcıdır. Günde 1 defa gece yatmadan önce 1-3 kapsül destek olarak alınabilir.
• Reishi mantarı : ilaçlara ve h.pylori enfeksiyonuna bağlı gastrit gelişimini önlemede ve hasarın iyileştirilmesinde yardımcı olabileceği gösterilmiştir. Polisakkarit ile standardize ekstraktından günde 3 kapsül yardımcı olabilir.
• Kızılcık : günde 2 defa 250’er ml kızılcık suyunu 90 gün boyunca kullanan h.pylori ekfeksiyonu olanlarda enfeksiyonun plaseboya göre belirgin şekilde engellendiği gösterilmiştir. Özellikle h.pylori ekfeksiyonunun salgın olduğu bölgelerde koruyucu tedavi olarak kızılcık suyunun düzenli kullanılabileceği ileri sürülmüştür.
• Kudret narı : ağrı kesici ilaçlara bağlı olarak gelişen ülser ve gastrit durumlarında da mide duvarını destekleyerek yardımcı olmaktadır. Kudret narı ekstratının günde 2-3 defa birer kapsül, yemeklerden 1 saat önce veya 2 saat sonra kullanılması önerilir. Kudret narı yağı da sabah, öğlen ve akşam yarım bardak ılık suya 2-3 damla damlatılarak aç veya tok karnına kullanılabilir.
• Nane : Gastrit veya ülserde yararlı bitkiler arasında olup, 0.2 ml nane yağı içeren standardize enterik kaplı tabletlerinden günde 2-3 defa 1 tablet kullanılması belirtileri hafifletmeye yardımcıdır. Mide ekşimesini önlemede enterik kaplı form daha yararlıdır. Günde 2-3 bardak nane çayının aç karnına içilmesi de mide yakınmalarının azaltılmasında yararlıdır.
• Sakız ağacı : Sakız ağacının reçinesi olan sakız, mide yakınmalarında ve ülserde geleneksel olarak kullanılır. Standardize sakız ekstratı, hergün bölünmüş dozlarda 1.000-2.000 mg dozlarında destek olarak alınır. İnsanlarda yararı ile ilişkili daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
• Zencefil : Özellikle h.pylori enfeksiyonuna bağlı gastritte yararlıdır. Mide yakınmaları, bulantı, gastrit, gastrit şikayetlerinde yardımcı olarak zencefil ekstratı 350 mg kapsül günde 2-3 defa birer kapsül tercihen aç karnına kullanılmaktadır. Gebeliğe bağlı bulantılarda zencefil ekstratının 125 mg kapsül, günde 4 defa kullanılması yararlıdır. Bir tatlı kaşığı ufalanmış kuru zencefil kökü, günde 2-3 defa 1 bardak suda 10 dakika kaynatılıp süzülerek aç tüketilebilir.

Gastrit Hastalığı İçin Tıbbi Çaylar

Akut Gastrit İçin Papatya Çayı

1 bardak kaynamış su içine 1 tatlı kaşığı papatya eklenir ve ağzı kapalı olarak demlenip süzülür. Akut gastrit ve özafajit tedavisine destek olarak özel papatya çayı tedavisi önerilir.

Özel Papatya Tedavisi

Günde 2-3 kez paptya çayı içilir. 5 dakika sırt üstü, 5 dakika sola ve 5 dakika sağa dönülerek uzanılır. Çaya alternatif olarak 30-50 damla papatya tentürü de 1 bardak sıcak su içinde tüketilir. Çay, ekstre veya tentürü sabahları aç karnına alınmalıdır. Tedaviye en az 3-4 gün devam edilmelidir.

Müzmin Gastrit İçin Çay

Müzmin gastrit tedavisinde rezene, nane, melissa ve eğir kökünden yararlanılır. Rezene meyvesi, nane yaprakları, oğulotu yaprakları ve eğir kökü eşit miktarlarda alınarak çay karışımı hazırlanır. Karışımdan 1-2 tatlı kaşığı alınıp 1 bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 5-10 dakika demlenip süzülür. Yemeklerle birlikte 1 çay fincanı içilir.

Zayıf ve Müzmin Gastrit İçin

Her sabah 1 tatlı kaşığı zeytinyağının yavaşça içilmesi önerilir. Başka bir alternatif 1-2 tatlı kaşığı ezilmiş keten tohumu ¼ veya ½ bardak su içinde geceden bekletilir. Kahvaltıdan önce ılık su içilir ve gün içinde bol sıvı ile birlikte porsiyonlar halinde keten tohumu çayından içilir. Diğer bir alternatif ise, 1 tatlı kaşığı keten tohumu 1 bardak kaynamış su içinde 10 dakika demlenir. Günde 2-3 kez 1 bardak çay soğumadan içilir.