Histamin vücudun bağışık sisteminin ürettiği kimyasal bileşiklerin ortak adıdır. Histaminin görevi bağışık sistemi açısından tehdit olarak görülen maddeleri (polen, toz, boya, kurumuş ve havaya karışmış hayvan dışkısı, toz, mantar vs) vücuttan uzaklaştırmak için kimyasal reaksiyon başlatmaktır.
Örneğin:
Binaları boyamakta kullanılan kimyasal boyalar, teneffüs edildiğinde vücuda zarar verir. Kişinin yeni boyanmış bir yerde uzun süre kalması sağlığı açısından zararlıdır. Yeni boyanan bir eve girdiğinizde bir süre sonra hapşırma, gözden, burundan akıntı gelmesi gibi şikayetleriniz olabilir. Havadaki kimyasal maddelerin solunum yolu ile içeri alınması veya deri ile teması sonrasında vücuttaki histaminler bu kimyasal maddelerin “yabancı” olduğunu tanımlarlar ve zararlı olabileceği için vücuttan atmaya çalışırlar.
Solunan zehirli havanın dışarı atılması hapşırma ile olur. Histaminlerin başlattığı reaksiyonlar nedeniyle hapşırmaya başlarsınız. Veya burun akıntısı başlar.
Örnekte görüldüğü üzere histaminler vücudun tanımadığı yabancı maddelerle karşılaşması durumunda savunma mekanizmasını çalıştırmakla görevlidirler. Yabancı maddelerin kesin olarak vücuda zararlı olmasına gerek yoktur, savunma sistemi “yabancı” olarak tanımladıysa buna karşı alerjik reaksiyon gelişir.
Örneğin bitkilerin polenleri bir çok kişinin savunma sistemi tarafından “yabancı” olarak algılanır ve hapşırma yolu ile atılmaya çalışır.
Herkesin savunma sistemi kendine özeldir. Bazıları çok az yabancı maddelere bile alerji duyar. Bazı bünyeler ise diğer insanların alerji duymadığı maddelere karşı alerji duyar.
Özetle vücutta alerji denilen olguyu histaminler üretir. Bu vücudun savunması açısından önemlidir. Bununla birlikte kişinin alerji hassasiyeti yüksek ise çamaşır deterjanı, küf, glüten, buğday, polen, toz, mantar veya başka maddeler nedeniyle sürekli alerjik reaksiyonlar üretebilir. Buna bağlı olarak göz nezlesi, hapşırma, deri döküntüleri nedeniyle sıkıntı yaşayabilir.
Bu tür alerjik hassasiyeti yüksek olan kişilerde histaminler gereğinden fazla hassas olduğu için kişiyi normale çevirmek için antihistaminik ileçlar verilir. Antihistaminik ilaçlar histaminlerin etkisini azaltarak öksürük, burun akıntısı, göz sulanması, hapşırma gibi şikayeleri azaltırlar.
Histaminler nasıl çalışır ?
Neredeyse her organda, iç organları saran zarda “mast hücreleri” bulunur. En fazla bulunduğu yerler akciğerler, burun, ağız, burun, bağırsaklar ve kandır. Bu mast hücrelerinin içerisinde serbest bırakılmaya müsait histaminler bulunur.
Bağışıklık sistemi bir yabancı madde algıladığında mast hücrelerindeki histaminler serbest bırakılır. Serbest bırakılan histaminler yabancı maddenin algılandığı yerde kan akışını hızlandırır ve alerjik etki oluşturur. Örneğin burun bir yabancı madde algıladığında (örneğin polen) hemen mukus salgısını artırmak için zarımsı dokular inşa edilmeye başlanır ve burun tıkanır. Burun tıkanınca içeriye daha az polen girecektir.
Polen başka organlara temas ettiğinde oradaki histaminlerin etkileri de başka olacaktır.