Kelebeklerin Ömrü Gerçekten Bir Gün Müdür?
Kelebekler dünyanın en narin, uçan böcekleridir. Tüm böcekler gibi altı eklemli bacakları, üç kısımdan oluşan vücut bölümleri, bir çift antenleri, petek gözleri ve dış iskeletleri vardır. Üç bölümden oluşan vücut parçaları srasıyla baş, gövde/göğüs ve karındır. Karın kısmı, kuyruk kısmını da içerir. Kelebekler dünyanın her yerinde, bütün iklim tiplerinde yaşayabilirler. Bununla birlikte en fazla kelebek türü tropikal yağmur ormanlarında yaşar. Kelebeklerin yaklaşık 170 bin türü vardır.
Kelebek, kurbağa ve uğur böceği gibi başkalaşım geçiren canlılardır. Bu husus kelebeklerin ömrünü değerlendirirken önem kazanır; çünkü yaşam süresini doğum-yaşam-ölüm dizgesinde ele aldığımızda aslında kelebekler aylarca yaşarlar. Kelebek olarak tanımladığımız hali, ömrünün son aşamasıdır ve bu aşamada türlerine göre yaşam süreleri değişir. Kelebeğin çeşidine göre maksimum yaşam süresi 4 günle 10-11 ay arasında değişebilir ancak kelebek avcıları nedeniyle ‘’ beklenen yaşam süreleri ‘’ kimi araştırmacılara göe 2 ile 14 gün arasındadır.
Yaşamına tırtıl olarak başlar. Tırtılların çok güçlü çeneleri vardır. Tırtıl yumurtadan çıktıktan sonra yapraklarla beslenerek kendini pupa evresine hazırlar. Tırtıl pupa evresinde kendi etrafına bir koza örer ve gelişimini bu kozanın içinde tamamlar. Gelişimini tamamlayan tırtıl, kozayı deler ve hepimizin ipek kanatlarını hayranlıkla izlediğimiz narin bir kelebek olarak dışarı çıkar. İpek üreticileri kozalar delinmeden önce onları işlemeye başlarlar. Bu durum milyonlarca kelebeğin daha dünyaya gelmeden ölmesi anlamına gelir.
Kelebekler aylarca tırtıl halinde yaşadıkları halde, kelebek olarak yetişkinden çok kısa bir süre yaşarlar. Bu yüzden bazı kelebeklerde beslenme için ağız ve hortumu bile yoktur. Yaşamlarının bu kısa aşamasını beslenmekten çok eşlerini aramak, çiftleşmek ve yumurtlamak yani nesillerini sürdürmek için kullanırlar.
Dişi kelebekler genellikle erkek kelebeklerden daha uzun yaşar. Hiçbir yetişkin kelebek bir yıldan fazla yaşayamaz. Tabii bu rakamlar canlının tırtıl ve pupa evrelerinde geçirdiği süreleri içine almaz. Kimi türlerde erkeklerin çiftleştikten hemen sonra öldüklerini de ekleyelim.
İnsanların kelebeklere ihtiyacı vardır. İnsanların fark etmemesine rağmen aslında doğanın dengeli ve sağlıklı olabilmesi için kelebekler önemli görevler üstlenirler. Kelebeklerin üstlendikleri önemli rollere birkaç örnek vermek gerekirse şunları sayabiliriz:
- Yabani bitkilerin polenlerinin taşınmasına yardımcı olarak hem bitkinin çoğalmasını hem de o bitkiyle beslenen hayvanların yiyecek bulmasını sağlarlar. Bu bitki grubuyla beslenen canlılara insanlar da dahildir.
- Hassas bünyeleri en ufak ekolojik değişikliklerden etkilendiğinden kelebekler ekolojinin sağlıklı olup olmadığının bir göstergesidir.
Kelebeklerin tüm vücutları küçük ve ince duyu tüycükleriyle kaplıdır. Kelebeklerin dört kanadı ve altı bacağı gövdesine bağlıdır. Gövdede bacak ve kanatların hareketini sağlayan kaslar mevcuttur. Kelebekler iyi birer uçucudur. Bazıları saatte 48,2 km hıza ulaşabilirler. Kelebeklerin yaşlandıkça renkleri solmaya başlar. Yavaş uçanları ise bu hızın altıda biri hızla uçar.
Kelebekler sıvıları içerken boş tüpe benzeyen proboskis denilen hortumarını kullanırlar. Bu hortum oldukça uzun ve esnek bir dil gibidir. Kelebekler sıvı içmedikleri zaman hortumları kıvrık bir şekilde kapalı durur. Buna karşılık, sıvı içerken hortumları açılır ve bizim kamışla meyve suyu içerken yaptığımız gibi meyve suyunu yani bitki nektarını içerler.
Koku duyularını hem çiçek nektarı bulmak için hem de erkek kelebeklerin salgıladıkları feremonları ( kokuları ) saptamak için kullanırlar.
Pek çok kelebek kısa mesafelere göç ederler. Bazı kelebek türleriyse yüzlerce kilometre uzaklıktaki mesafelere göç edebilirler. Çok narin gibi görünmelerine rağmen kelebeklerin yapıları yeryüzünde karşılaştıkları her sorunu çözecek düzeydedir. Çöllerde bulutlar gibi dolaşabilirler, sularda yüzebilir, karanlık mağara kovuklarında yaşayabilirler. Dünyanın en yüksek dağlarında, tropikal ormanlarında, petrol birikintilerinde, yanardağ ağızlarında hatta kutuplarda bile dolaşırlar.
Böceklerin en geniş takımlarından birini oluştururlar. Yeryüzünde yaşayan kelebek çeşitlerinin sayısının 18 sıfırlı bir sayıyla ifade edilebileceği düşünülür yani her insana bir milyon kelebek düşer. Bir başka deyişle, ortalama ağırlığı 70 kg olan bir insana yeryüzünde 850 kg kelebek düşer.