Maden Süsleme Sanatı Nedir ? Nerelerde Kullanılır ?
Birbirinden uzaktaki Türk boylarında altın, gümüş, bakır, demir, kurşun gibi önemli maden isimleri aynı olmuştur. Bu da Türklerin, dünyaya yayılmadan önce bütün bu madenleri işleyen güçlü bir uygarlığa sahip olduklarının bir göstergesidir.
Türklerde en çok bakır madeni kullanılmıştır. Bakırın yanı sıra pirinç, altın, gümüş, kurşun gibi madenler de dövme ve dökme tekniğiyle işlenmişlerdir. Süsleme tekniklerinde de kazıma, kabartma, kakma, telkâri (ince teller halinde örme), savat (kurşunla işlenen kara nakış) , delik işi ve yaldız gibi çeşitli yöntemler kullanılmıştır. Osmanlı karakterinin ortaya çıktığı ilk eserlerden biri, Fatih Camisi’nden müzeye aktarılan altın yaldızlı gümüş cami kandilidir.
Osmanlı maden sanatı içinde en çok kullanılmış olan eşyalar, balık motifli kahve tepsileri, maşrapa, ibrik, sürahi, kahve değirmeni ve orta kısmında ‘’ müh-ü Süleyman ‘’ motifi bulunan siniler olmuştur. Ayrıca 16. Yüzyılda yüksek ‘’ mihrap şamdanları ‘’, 17. Yüzyılda ‘’ lale şamdanları ‘’ çok ün kazanmıştır.
- ve 19. Yüzyıllarda çok sık görülen bir süsleme tekniği de altın yaldızdır. Altın ve gümüşün bir özelliği, cıva içinde çözülebilmeleri yani sıvılaşabilmeleridir. Bu özellikten yararlanılarak gerçekleştirilen ‘’ yaldızlama ‘’ , Osmanlıca adıyla ‘’ tombaklama ‘’ tekniğiyle çok sağlam ve düzgün kaplamalar elde edilmiştir. Tomvak kısaca, altın – civa karışımıyla kaplanmış bakır ve bakır alaşımı eşyaların genel adıdır. 18. Yüzyılda ekonomik nedenlerle altın ve gümüş eserlerin yapımının azalması, altın görünümlü tombakların çoğalmasına neden olmuştur.
Topkapı Sarayı’ndaki bakır, altın üzerine zümrüt, yakut, firuzeyle süslü şişe ; altın üzerine zümrüt, yakut, elmas ve incilerle süslü padişah sorgucu; zümrüt ve yakutlarla süslü altın maşrapa; altın, yeşim, zümrüt ve yakutlarla süslü tören matarası; demir üzerine altın kakma, firuze, yakut gibi değerli taşlarla süslü miğfer gibi pek çok eser, Türk maden işçiliğinin en güzel örnekleri olarak sergilenmektedir.
Tarihi kaynaklardan Osmanlı sarayında altın ve gümüşten yapılmış kapların bol miktarda kullanıldığı bilinmektedir. Ancak 3. Murat’ın dönemin askeri masrafları karşılamak amacıyla, saray hazinesindeki altın ve gümüşleri erittirdiği ve bunları sikke olarak kullandığı tarihi bilgiler arasındadır. Bundan dolayı 16. Yüzyıla ait az sayıda gümüş günümüze ulaşabilmiştir. 3. Selim döneminde e saraya ait altın ve gümüş eşyalardan bir kısının para basılmak üzere saray darphanesine aktarılması, halkın elindeki gümüşlerin satın alınması günümüz örneklerinin sayısını kısıtlı kılmaktadır.