Modern Astronominin Gerçek Kurucularından Nureddin Batruci Kimdir ? Hayatı ve Eserleri Nelerdir ?

Photo of author

By Bilgio.Net

Modern Astronominin Gerçek Kurucularından Nureddin Batruci Kimdir ? Hayatı ve Eserleri Nelerdir ?

Modern astronominin kurucusu bilinenin aksine Kepler değil ünlü İslam bilgini Nureddin Batruci’dir. Nureddin Batruci’nin asıl adı Ebu Cafer Nureddin Ebu İshak el-Batruci el-İşbili’dir.

Doğum tarihi kesin olarak bilinmeyen Batruci’nin Endülüs’ün Kurtuba eyaletinin kuzeyinde, Pedroches şehrinde doğduğu tahmin edilmektedir. Kendisine El-İşbili denmesinin nedeni İspanya’daki Seville şehrinde yaşamış olmasıydı. Batruci, dönemin ünlü doktorlarından olan İbn-i Tufeyl’in öğrencisiydi. El-Batruci, İslam ve Latin dünyasının astronomi sahasında büyük bir alimi olarak tanınmıştır. Ünü ve etkisi İslam alemini aşarak Batı dünyasına kadar ulaşan ünlü bilginin adı latince Alpetragius şeklinde kullanılmıştır.

Ünlü bilim adamının bilinen tek eseri Kitab fi’l-hey’e yani Astronomi Prensipleri’dir. Bu kitap Batruci tarafından Arapça olarak hazırlanmıştır. 1185 yılından hemen sonra yazımı biten eserin etkisi İslam dünyasında olduğu gibi Hristiyan ve Yahudi aleminde de büyük olmuş ve astronomi biliminde kaynak olarak kabul görmüştür. Bu eser, Batruci’nin sadece astronomi konusunda değil tarih konusunda da çok geniş bir bilgiye sahip olduğu ifade etmektedir.

Latince adıyla Alpetragius astronomiyi o dönemin önde gelen Müslüman alimlerinden El Battani, El Zerkali ve Cebir bin Eflah’ın kitaplarından öğrenmiştir. Ancak Batruci’nin asıl kılavuz edindiği bilgiler Kuran’ı Kerim’deki astronomi ile ilgili ayetlerdir.

Yunan astronomi bilgini Batlamyus’un astronomi görüşünü eleştiren İbn-i Bacce, Zerkali, Cebir bin Eflah, İbn-i Tufeyl, İbn-i Rüşd gibi alimlerin ardından Batruci ile bu tenkitler olgunluk dönemine ulaştı. Bu büyük astronomi alimi, yalnız Batlamyus’u eleştirmekle kalmamış, bugünkü modern astronominin temeli kabul edilen ve Kopernik başta olmak üzere pek çok batılı bilim adamının faydalandığı birçok yeni esaslar koyup, nazariyeler geliştirmiştir.

Modern Astronominin Temeli : Heliosentrik ( Güneş Merkezli ) Gezegen Sistemi ve Batruci

Batruci, astronomi tarihinde devir açan eseriyle, modern astronominin temeli olan Helyo sentrik Gezegen Sistemini ’nin ilk defa kuran kişi olmuştur. Onun astronomi konusundaki görüşlerini Batlamyus’dan farklılıklarını şöyle özetleyebiliriz:

  1. Batruci tüm gezegenlerin iki kutuplu olduğunu söylerken Batlamyus tek kutupluluğu savunmuştur.
  2. Batruci gök cisimlerinin hareketlerinin , doğudan batıya doğru olduğunu kabul etti. Batlamyus ise, gezegenlerin hareketlerinin doğuya doğru olduğunu iddia etmişti.
  3. Batruci; ‘’ Bütün gök cisimleri, gerçek ve aklın ereceği biçimde vardır ‘’ derken, Batlamyus, gök cisimlerini gerçek olmayan varlıklar olarak kabul ediyordu.
  4. Gök cisimlerinin hareketinin kutuplar etrafında meydana geldiğini söyleyen Batruci’nin aksine Batlamyus hareketin merkez etrafında olduğunu iddia ediyordu.
  5. Batruci, az yoğun gök cisimlerinin çok yoğun gök cisimlerine göre daha hızlı döndüğünü daha o yüzyılda açıkladı.
  6. Batlamyus yıldızların bulunduğu gök tabakalarının sabit olduğunu düşünürlen Batruci değişken olduğunu söylemişti.
  7. Batlamyus, gezegenlerin günlük dönüşlerini kabul etmesine rağmen gerçekte gezegenler günlük dönüşüne sahiptir.
  8. Yıldızların, eşit zamanlarda eşit olmayan kavisler yaptığını, yıldızlar küresinin üç hareketinin bulunduğunu bildirerek bunların birincisini boylam, ikincisini enlem, üçüncüsünü günlük olarak bölümlere ayıran Batruci’nin tersine Batlamyus, sadece boylam hareketi olduğunu kabul etmiştir.
  9. Batruci, gök hareketlerini, yer değişimi yanında, hız ve enerjinin bir fonksiyonu olarak ifade etti. Batlamyus’a göre ise hareket, bir konum değişiminden başka bi şey değildi.
  10. Gezegenlerin konumlarını yeniden tarif eden Batruci, Merkür’ü Güneş’in üstünde, Venüs’ü Güneş’in altında olarak tespit etmiştir. Oysa Platon bu gezegenleri Güneş’in üstünde kabul etmiştir. Batlamyus ise, onların her ikisinin de Güneş’in altında olduğunu zannetmiştir.

Kopernik Eserlerinde Batruci ’den Etkilendi Mi ?

Kimi zaman heliosentirik gezegen kuramını Kopernik’in ortaya attığı öne sürülmektedir. Oysa açıktır ki Kopernik, kendisinden önce yaşamış olan Batruci^den dolaylı olarak da olsa etkilenmiştir. Şöyle ki, Kopernik’in faydalandığı Batılı kaynaklarda Batruci’nin ilminden ve astronomik görüşlerinden yararlanılmıştır. Bu da Kopernik’in, Batruci’nin yoğun etkisinde kalmasına neden olmuştur. Kopernik’in De revolitionibus orbium coeslestium adlı eserindeki çoğu görüşü, Battani ve Batruci’ye dayanmaktadır. Kopernik, ünlü eseride Batruci ve İbn-i Şatır’ın Latince’ye tercüme edilmiş eserlerinden etkilenmiş, bunun yanı sıra Latin bilginlerden de faydalanmıştır. Kopernik, Batruci’nin güneş ve ay teorisini muhtemelen Latince bir tercümeden okuyup öğrenmiştir. Kopernik’in yazdığı De revolitionibus orbium coeslestium kitabi, Batruci ve Battani’nin fikilerine dayandırılmıştır.

Batruci’nin Etkisinde Kalan Diğer Bilim Adamları Kimlerdir ?

Batruci, hem  İslam aleminde hem de Batı’da çok geniş etki uyandırdı. Batı bilim dünyasında, Batruci’den etkilenen bilim adamlarından bazıları şunlardır; Albertus Magnus, Roger Bacon, Robert Grosseteste, Hohannes Müller von Königsberg, Michael Scot, Kopernik, Ibn Tıbbon, Isaac Israeli ben Joseph.

Yorum yapın