Primat Nedir ? Türleri ve Özellikleri Nelerdir ?
Primatların çoğu (500’ü aşkın türü) çarpıcı ölçüde büyük bir beyne sahiptir. Bu, onlara öğrenme ve karmaşık sosyal davranışlar sergileme yetisini kazandırır.
Primatlar Afrika, Asya, Kuzey ve Güney Amerika’nın tropikal ve astropikal ormanlarında ve savanlarında yaşar. Bu dağılım hareket etme ve yiyecek toplama yöntemlerinden kaynaklanır; çünkü çoğu otçul hayvandır. Üstün tırmanış becerisine sahip maymunların ve insansı maymunların önceleri ağaçlarda yaşamasına rağmen, bazı türler yerde yaşamaya uyum sağlamışlardır. Primatların ortalama ömrü 40 yılı bulur. Anne primatlar ve diğer aile mensupları yavrularına özenle bakarlar, böylece yavrularını büyüklerinden öğrenmelerini sağlayacak bolca zamanları olur.
Günümüz araştırmalarında primatlar iki alt takıma ayrılır.
- Islak burunlu Strepsirrhini
- Kuru burunlu Haplorrhini
Ama bunların bazı ortak özellikleri de vardır. Strepsirrhini türleri genelde gece dolaşırlar; bu alışkanlık daha ufak cüsseyle ve daha keskin koku duyusuyla bağlantılıdır. Haplorrhini türleri ise cadı makiler gibi bazı istisnalar dışında çoğunlukla gündüz dolaşırlar. Eskiden ‘’ ilkel maymınlar’’ olarak bilinen strepsirrhini alt takımı fare makisi ve halka kuyruklu maki gibi makileri, lorisleri ve galagonları kapsar. Makiler sadece Komorolar ve Madagaskar’da yaşar; elverişli habitatların hemen hepsinde bulunur. Lorisler ve galagolar hem görünüşleriyle, hem de yavaş hareketleriyle tembel hayvana çok benzerler. Güçlü elleri Afrika ve Güney Asya’da ağaç dallarına sıkıca tutunmalarını sağlar.
Eskiden gerçek maymunlar olarak bilinen haplorrhini türleri Amerika’nın tropikal ve astropikal kuşaklarında (kapuçin maymunları ve marmosetler), Afirka ( mirketler, gibonlar ve büyük insansı maymunlar) ve Güney Asya’da (cadı makiler) yaşarlar. Primatlar arasında küresel dağılıma göre başka bir ayrım da yapılabilir. Yeni dünya maymunlarına Amerika, Eski dünya maymunlarına ise Afrika ve Asya kıtalarında rastlanır.
Primatlarda İletişim ve Sosyal Yaşam Nasıldır ?
Primatların hemen hepsinin son derece gelişkin sosyal ve ailevi bağları vardır. Bir aile topluluğu ya da bir erkek ile dokuz kadar kadından oluşan bir harem halinde yaşarlar. Sesler, feromonlar ( tehlike uyarısı ya da cinsel arzu gibi mesajlar veren kimyasal salgılar), jestler, gözlerin dudakların kullanıldığı yüz ifadeleri aracılığıyla iletişim kurarlar. Şempanzelerin davranışları üzerine araştırma yapan Jane Goodall gibi seçkin uzmanlar söz gelimi bağlı bir kutuyu açarak içinden meyve alma gibi sorun çözme, ayrıca semboller ve işaret dilini kullanarak insanlarla iletişim kurma becerilerini araştırmışlardır.
Primatların Soy Ağacı
Fosil kalıntıları yaklaşık 65 milyon yıl önce yaşayan ilk primatların ağaçlarda barınan böcek yiyen hayvanlar olduğuna işaret ediyor. Bugünkü türlerden çoğunun ataları daha 20 milyon yıl önce mevcuttu. Charles Darwin, T.H. Huxley ve diğerlerinin 19. Yüzyılda evrim teorisini ortaya atmasıyla, insanların yaşayan diğer primatlarla akraba olduğunun belirtilmesi önemli bir tartışmaya yol açtı. Günümüzde bu teori evrensel kabul görmemesine karşın, insanlar ile şempanze, goril, orangutan gibi insansı maymunlar arasında akrabalık, genetik incelemelerle biyolojik bir bakış açısından açıkça ortaya konmuştur.
Primatların Özellikleri Nelerdir ?
Primatlar, öğrenme, alet kullanma ve karmaşık sosyal davranışlar sergileme yetilerini güçlendiren görece büyük beyinleriyle diğer hayvanlardan ayrılırlar. İleri doğru bakan büyük gözleri sayesinde nesnelerin ince ayrıntılarla ve üç boyutlu görürler; kontrastları ve renkleri net seçerler. Esnek baş parmaklar ile ayak parmaklarının, duyarlı parmak uçlarının ve pençe yerine tırnakların bulunduğu kıvrak elleri ve ayaktan dokunmaya, kavramaya ve tutmaya uygundur. Çeşitli diş takımları bitkiyle ve etle beslenmelerine olanak verir.