Sıtma – Malaria Hastalığı Nedir ? Belirtileri, Nedenleri Ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir ?
Her asalak, çoğalabilmek için yaşamı boyunca bir veya birkaç konak üzerinde, duruma göre basit veya karmaşık bir üreme çevrimi geçirir. Asalağı üreme işlevi görürken, yani erişkin olduğu zaman barındıran konağa ‘’ Sonkonak ‘’ , diğerlerine ‘’ arakonak ‘’ denir.
İnsanın arın içi toplar damarlarında yaşayan erişkin asalaklar yumurtalarını dışkı veya idrara bırakır ve bunlardan lavralar çıkar. Larvalar dışkı veya idrar yoluyla tatlı su yumuşakçalarına geçerek bunların bünyesinde yaşamlarını sürdürür. İnsan derisinden geçebilecek hale geldiğinde serbest kalır ve bulunduğu sularda yıkanan insanlara geçer. Böylece çevrim tamamlanmış olur.
Sıtma da, Anofel denilen sivrisineğin sokması ile insandan insana bulaşan tropikal ve suntropikal ülkelerin salgın hastalığıdır.
Ateş, titreme nöbetleri, baş ağrısı, sarılık, pıhtılaşma bozuklukları, üşüme ve terleme ile belirgindir. Baş ağrısı, sarılık, şok ve böbrek yetmezliği de bunlara dahil edilebilir. Yaygın olarak bulunduğu bölgede organik beyin hastalığı da görülür. Hastalığın en hafif biçimlerinde bile etkin tedaisinin hızla yayılması gerekir. Düzenli yapılacak taramalarla hastalığın tanısı konur. Tedavi edilmeyen çocuklarda, direnci olmayan büyüklerde hastalıktan ölüm oranı % 10’dur.’çok küçük, direnci düşük kişilerde tabloya bir de ek hastalık katılırsa, çok tehlikelidir. Ateşsiz bir dönemden sonra günlük, gün aşırı ya da üç günde bir nöbetler vardır. Arada ateşsiz uzun dönemlerden sonra yeniden ortaya çıkabilir. Koruyucu ilaç alan kişilerde hastalığın hafif atlatılması mümkündür.
Sıtma Hastalığının Tanısı Nasıl Konur ?
Sıtmanın tanısı parmaktan alınan kan yaymaları ile yapılır. Kalın damla ve ince yayma olarak adlandırılan değerlendirmeler, tanıda en etkin yoldur. Kan parmak ucundan ateşli dönemde alınır. Özel bağışıklık testleri de faydalı olur. Hastalık etkenini taşımakta olan dişi anofel sivrisinekler, sıtmanın insandan insana yayılımına neden olurlar. Sporozoitler tükrük bezlerinde birikim gösterirler. Daha sonra yeniden kanını emmek istediği bir kişiyi delmeden önce tükrüğünü akıtarak o bölgeyi uyuştururken, enfeksiyon etkenini de yeni kişiye verir. 3 – 14 gün sonra kanda belirmeye başlar. Sıtma, kan nakli ile de bir kişiden başka birisine geçer. Kan naklinden önce kan veren kişide sıtma asalağını bulunup bulunmadığına da bakılmalıdır. Ayrıca ilaç alışkanlığı olan kişiler tarafından kirli şırıngaların kullanılmasıyla da sıtmanın yayılımı mümkündür.
Sıtma doğuştan da yayılabilir. Kuluçka dönemi sıtma etkeninin tipine göre değişim gösterir.
Bazı tipleri için 8 – 10 ayı bulan bir kuluçka dönemi vardır. Genellikle transfüzyon kanında etkenin oranı ile belirlenir. Sivrisinekler enfekte edici mikropları tükrük bezlerinde taşıdıkları sürece bulaştırıcıdırlar. Tedavi edilmeyen ya da yetersiz olarak tedavi edilen olaylarda, enfektif gametositler 1 – 3 yıl süre ile bulunabilir. Malaria ise, bir yıldan fazla değildir. Sıtma taşıyan sivrisinekler hayatının geri kalan bütün dönemlerinde enfekte edici olabilir. Birkaç günden birkaç ay ya da daha uzun süre olabilir.
Sıtma Hastalığından Korunmak İçin Neler Yapılır ?
Daha önceden geçirilen enfekiyonun sıtmaya yakalanma şansını biraz azalttığı ileri sürülse de titizlik genellikle çok yaygındır. Er ülke sıtmanın yaygın olarak bulunduğu bölgelere giden vatandaşların hangi ilaçları kullanmasını gerekli görüyorsa sağlık örgütlerine bunları dağıtır. Etkin sivrisinek savaşında tüm bataklıklar kurutulmalıdır. Sadece ilaçlama ile hastalık etkeninin kaldırılması mümkün değildir. Taşıyıcıların bulunup tedavi yapılması gerekir. Halk da sıtmanın etkileri ve özellikleri konusunda eğitilmelidir. Ayrıca biyolojik savaş yöntemleri de geliştirilmiştir. Sivrisinek yumurtalarını yiyen balıkların yetiştirilmesi bu yöntemler arasındadır. Enfeksiyonun yaygın olarak bulunduğu bölgelerde cibinlik altında uyumalı, böcek kaçırıcı bir takım maddeler cilde sürülerek, yaklaşması önlenmelidir. Böcek kaçırıcı maddelerin içerisine batırılmış bezlerle kollar ve bacaklar sarılabilir. Ayrıca sıtmalı çocuklar zayıf olurlar.
Sıtma Hastalığının Tedavi Yöntemleri Nelerdir ?
Asalaklarla yapılacak olan mücadele, hijyen önlemleri almayı, çevrenin sağlık koşullarını düzeltmeyi, taşıyıcı hayvan ve asalakları yok etmek, ayrıca iyileştirici bir tedavi uygulamayı gerektirir.