Sivilce ( Akne Vulgaris ) Nedir ? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir ?
Çok sık karşılaşılan sivilceler, tıp dilinde akne vulgaris olarak isimlendirilir. Ergenlik döneminde hormonların artışına bağlı olarak yağ bezleri salgısı artar. Derideki yağ bezi salgısına sebum denir. Sebum dışarı atılamadığı zaman birikir ve iltihaba neden olur. Normalde ciltte bulunan mantarlar, bakteriler, biriken sebumda sivilce oluşturur.
Sivilce Neden Çıkar ?
Sivilceler, ergenlik döneminde, 12-18 yaşlar arasında sık görülür. İleri yaşlarda da akne şikayeti olabilir. Aile bireylerinde sivilce varsa kişide de görülme olasılığı yüksektir. Stres ve adet dönemlerinde sivilceler çoğalır. Böbreksütü bezinden salgılanan androjen hormonunun yüksekliğinde de sivilceler oluşur. Kortizon ve lityum sivilce oluşumunu arttırabilir. Kontrolsüz yağlı kozmetiklerin kullanımı da sivilce oluşumuna zemin hazırlar.
Süt ürünlerinin aşırı tüketilmesi, ekmek ve cips gibi korbonhidratların yoğun tüketilmesi sivilceyi arttırır. Çalışmalarda, çikolatanın da akneyi arttırdığı saptanmıştır.
Sivilcenin cildin iyi temizlenmemesi nedeni ile gelişen bir hastalık olmadığının bilinmesi gereklidir. Sivilcesi olanlara önyargılı yaklaşılmamalıdır, normal ve genellikle geçici bir durumdur.
Sivilce’lerin Bulgu, Belirti ve Yakınmaları Nelerdir ?
Yağ bezlerinin yoğun olduğu çene, burun, alın, yanak gibi yerlerde sıklıkla görülür. Önce siyah nokta denilen komedon oluşur. Komedonlarda iltihap gelişimi ile deriden kabarık, kızarık sivilceler meydana gelir. Sivilcenin uç kısmında irin birikir. Şişer ve ağrıya neden olur. Sıkılırsa sivilce daha da kötüleşir, zor iyileşir ve iz kalır.
Sivilce’nın Tıbbi Tedavi Yöntemleri Nelerdir ?
Dengeli beslenme ve düzenli uyku hormonal denge açısından önemlidir. Sabun, sıcak su, aşırı yıkama cilde zararlıdır. Sivilcelerin sıkılması iyileşme sürecini uzatır, iz kalmasına neden olur. Özellikle yüzdeki sivilcelerin sıkılması kana mikrop karışmasına neden olur, genel vücut iltihabına, apselere, beyin iltihaplarına sebep olabilir.
Sivilce tedavisi uzun süren bir tedavidir.
Dermatolog tarafından kişinin yaşına, sivilce durumu ve cilt yapısına uygun yağlanmayı azaltıcı krem/losyon/jel verilir. Haricen sık kullanılan ürünler retinoidler, antibiyotikler( klindomisin ve benzoyl peoksid gibi ), depson’dur. Temiz ve kuru cilt üzerine uygulanır. Gerekli hallerde ağızdan antibiyotik tedavisi başlanır. Doğum kontrol hapları ile hormonal denge sağlanarak sivilceler kontrol altına alınabilir. Kadın ve genç kızlarda spironolakton ilacı yağ bezlerinde erkeklik hormonunun etkisini azaltarak yarar sağlar. A vitamini tedavisi izotretinoin de mevcuttur. İzotretinoin, kalp-damar sorunu, ülseratif kolit, depresyon ve intihar riskinde artış ile şiddetli doğumsal bozukluklara neden olduğu için doktor gözetiminde ve takibinde kullanılır.
Tedavinin ilk günlerinde deride kuruma, soyulma ya da sivilce artışı görülebilir. Sivilceler iyileştikten sonra izleri için ayrı tedavi uygulanır. Bunun için kimyasal peeling, lazer gibi tedavi seçenekleri mevcuttur.
Sivilcelerde Önerilen Beslenme Şekilleri
İşlenmiş fast-food tarzı gıdalar, aşırı kalorili içeceklerden ( kola, gazoz, meyveli soda ) uzak durup içecek olarak su tüketilmelidir. İki bardak su içilmesi dolaşımın hızlanmasını sağlar ve toksinlerin uzaklaştırılması kolaylaşır. Basit şeker içeren gıdalar vücutta tepki olarak insülin hormonunun daha fazla salgılanmasına, o da yağ bezlerinin aşırı çalışmasına ve deliklerin tıkanmasına neden olan tıkaçların artmasına neden olur.
Makarna, beyaz pirinç, beyaz unlu mamuller, cips ve şeker azaltılmalıdır. Çikolata tüketilmemelidir. Tam tahıl, havuç, patates, ıspanak, marul, lahana vb gibi sebzeler ve meyveler düzenli tüketilmelidir. Omega-3, ciltte yağ üretimini artıran maddelerin salgılanmasını engeller. Ceviz, keten tohumu, avokado ve somon gibi gıdalarda bol miktarda bulunur.
Sivilce’den Korunma Yolları Nelerdir ?
- Sivilcenin yoğun olduğu dönemlerde mümkün olduğunca makyajdan kaçınılmalı, hafif makyaj yapılacaksa da eve gelir gelmez temizlenmelidir.
- Sivilce ile mücadele destek için yüzü silmek amacıyla cilt temizleme tonikleri sabah ve akşam kullanılmalıdır. Makyaj, ter, duman, toz ve kir yıkanmazsa cildin gözeneklerini tıkar ve sivilce oluşumunu arttırır. Sıcak havalarda sabah ve akşam duş alınması, yüzün suyla yıkanması yararlıdır.
- Yüz cildi çok kurutulmamalıdır. Aşırı kuruluk refleks olarak yağ salgısını daha da arttırır ve sivilceyi çoğaltır.
- Nemlendirici mutlaka kullanılmalı ve yağsız olanı tercih edilmelidir.
- Ellerin yüze ve sivilcelere götürülmemesi ve sivilcenin sıkılmaması gereklidir, ellerin sivilceye temasıyla sivilcenin dağılması sağlanır.
- Kozmetik olarak yağlı, toz formunda veya boya eklenmiş kozmetikler kullanılmamalı, su bazlı ve kaliteli kozmetikler tercih edilmelidir.
- Saçlar için jöle veya yağlı bakım kremleri kullanılmamalıdır, çünkü bunlar alna veya yüze gelip delikleri kapayabilir ve böylece sivilceyi arttırır.
- Güneşte kalınmamalı, güneşe çıkılacağı zaman şapka giyilmeli veya güneşe çıkmadan 20 dakika önce en az 30 SPF faktörlü kaliteli bir koruyucu sürülmelidir. Güneş yanığı ciltte iltihabi reaksiyona neden olarak sivilcenin artmasına veya lekeler oluşmasına neden olur.
- Düzenli egzersiz yapılmalı ve her egzersizden sonra mutlaka duş alınmalıdır, yoksa egzersize bağlı terleme gitmezse ciltte bakteri yerleşir. Egzersiz ile cildin dolaşımı artar ve buradaki hücresel atıklar ter ve artmış kan dolaşımı kanalıyla uzaklaştırılır.
- Strese bağlı artan glukokortikoid hormonu cilt yapısını zayıflatır ve yağ bezlerinin aşırı çalışmasına neden olur. Stres, cildin düşmanıdır, yıpratır; stres varsa uzaklaşmaya veya sorun çözülmeye çalışılmalıdır. Stresin en iyi tedavilerinden birisi de düzenli uykudur. İhtiyaç duyulan uyku süresinin her bir saatine karşılık psikolojik streste % 14 artış görülür.
- Cildin nazikçe soyulması yararlı olabilir. Çok yoğun çalışan yağ bezleri bezen işlevlerini yitirip ciltte kuruma ve çatlamalara, buraya bakteri yerleşmesine neden olabilir. Cildin haftada birkaç kez, bunun için tasarlanmış fırçalarla kibarca yüz cildine sürülmesiyle cilt pul pul soyulur. Arkasından komedo oluşumuna neden olmayan nemlendiricilerle nenlendirilir.
- Cep telefonları üzerinde, elin teması sonucunda çok sayıda mikrop yerleşir. Ayrıca cep telefonlarının üzeri mikropların çoğalması için ideal ortamı sağlayan sıcaklığı da sağlar. Telefon yüzeyi her gün temizleyici maddeyle silinmelidir. Kulaklık kullanılması yüze mikrop bulaşması riskini azaltır.
- Bazen saç kremi, şampuan, jel gibi kozmetik ürünlerde bulunan yağlar saç derinin bitim bölgelerinde cilt arasına geçerek burada bakteri gelişmesine ve cilt gözeneklerinin tıkanarak sivilce gelişmesine neden olur. Bunun engellenmesi için bakım ürünleri uygulamasından sonra yüzün yıkanması, yağsız olan bakım ürünlerinin tercih edilmesi gereklidir.
Sivilcelerde Önerilen Besin Takviyeleri Nelerdir ?
- A Vitamini : Cilt sağlığı için önemli ve gerekli olan bir vitamindir. Sebum ve keratin üretimini düzenlemektedir. 3 ay süreyle hekim kontrolü ve tavsiyesiyle günde 150.000 IU alınması önerilir. Teratojenik etkisi ( bebekte yapısal bozukluklar oluşturma ) nedeniyle A vitamini takviyesini yüksek dozda kullanan bayanların doğum kontrolüne dikkat etmeleri gereklidir.
- B kompleks vitaminleri : B vitaminleri eksikliği de akne oluşumuna neden olur. Bu nedenle günde 50-100 mg B-kompleks vitaminleri alınması önerilir. B6 vitamini adet öncesi dönemde akne gelişimini önlemeye destek olabilir. B5 vitamini yağ metabolizmasında önemlidir. İki hafta boyunca günde dört defa 2.5 gram B5 vitamini kullanılması akne oluşumunda azalma ve lezyonlarda iyileşmeyi destekleyebilir.
- C ve E vitamini : C vitamini cildin yenilenmesine yardımcı olur ve kolajen üretimi destekler. Günde 500-2000 mg C vitamini alınması önerilir. Cilt sağlığı için E vitamini de önemlidir. Ciltte güneş lekelerinin ve yara izlerinin oluşumunu önlemeye yardımcı olan güçlü antioksidan özellikte bir vitamindir. Günlük dozu 400 IU’dur.
- Esansiyel yağ asitleri : iltihabı azaltıp hasarlı deri hücrelerinin onarılmasını sağlamaktadır. Balık yağı, iyi bir EYA kaynağıdır. 1-3 gram balık yağı içeren kapsüllerden günde 1 kapsül alınması önerilir.
- Çinko : 13-14 yaşlarda serum çinko düzeyleri diğer yaş gruplarına göre düşük saptanır. Günlük 45-60 mg çinko takviyesi önerilir.
- Azelaik asit : 9 karbonlu doğal dikarboksilik asittir. &20 oranda azaleik asit içeren kremin en az 6 ay süreyle kullanılması önerilir.
Sivilcelerde Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler
- Çay Ağacı : Antibiyotik ve antiseptik etkili doğal kaynaklı bir üründür. % 5-15 oranda TTO içeren losyon veya krem kullanılması önerilir. TTO ile hazırlanan krem ve losyonların benzoil peroksit kadar etkili olduğu, hatta daha iyi tolere edildiği bilinmektedir.
- Hayıt Otu : Bayanlarda premenstrüel akne oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir. Hayıt meyvesi hormon dengesini sağlamaya destek olan bir drogdur. Günde 160 mg hazır hayıt meyvesi standart ektresini içeren tablet veya kapsül formu veya hayıt meyvesi ile hazırlanmış tentürden 40 damla su içine ilave edilerek tüketilmesi önerilir.
- Jojoba yağı : Haftada 2-3 defa uygulanan jojoba yağı maskesinin 6 haftalık uygulamasıyla cilt lezyonları ve aknede hastaların % 54’ünde belirgin iyileşme elde edilmiştir.