Tam Rekabet Piyasası Nedir ? Özellikleri Nelerdir ?
Firmaların piyasalarda nasıl davranacağı, piyasa yapısı ile yakından ilişkilidir. Ekonomi teorisinde piyasalar yapılarına göre dört ana gruba ayrılırlar.
- Tam Rekabet Piyasası
- Monopol ( Tekel ) Piyasası
- Monopolcü ( Tekelci ) Rekabet Piyasası
- Oligopol Piyasası
Son iki piyasa yapısı genellikle eksik rekabet piyasaları başlığı altında ele alınıp incelenir.
Tam Rekabet Piyasasının Özellikleri Nelerdir ?
Tam rekabet piyasasının özellikleri şunlardır :
1-Piyasada Çok Sayıda Alıcı ve Satıcı Bulunması
Burada ‘’ çok sayıda ‘’ ile anlatılmak istenen şudur. Piyasada o kadar çok sayıda alıcı ve satıcı bulunsun ki, bunlardan herhangi biri tek başına piyasa fiyatını etkileyemesin. Örneğin, pirinç piyasasında çok sayıda alıcı ve satıcı vardır. Herhangi bir pirinç üreticisi veya pirinç alıcısı piyasada oluşan pirinç fiyatını tek başına etkileyemez. Tam rekabet piyasasında bir firma piyasada oluşan fiyatı veri kabul eder ce o fiyattan istediği miktarda mal satabilir. Firmanın piyasa payı çok küçük olduğu için, ne kadar üretip satarsa satsın piyasa fiyatı bundan etkilenmez.
İleride göreceğimiz gibi tam rekabet piyasasında firma piyasası fiyatını veri kabul eder ve maliyet yapısına göre, karını maksimum yapacak şekilde üretip satacağı mal miktarını belirler.
2-Malın Homojen Olması
Alıcılar, malın homojen olması nedeniyle satıcılar arasında bir ayrım yapmazlar. Ayrıca, mal homojen olduğu için herhangi bir tüketicinin piyasa fiyatından daha düşük, herhangi bir satıcının da piyasa fiyatından daha yüksek bir fiyat talep etmesi söz konusu olamaz. Çünkü satıcı yönünden, piyasa fiyatından malını alacak çok sayıda alıcı, alıcı yönünden de piyasa fiyatından malını satacak çok sayıda satıcı bulunmaktadır.
3-Alıcı ve Satıcıların Piyasaya İlişkin Tam Bilgiye Sahip Olması
Alıcı ve satıcıların piyasadaki fiyatlar ve miktarlar ile ilgili tam bilgiye sahip olmaları rekabet yönünden şarttır. Örneğin, aynı pirinci bir satıcı kilosu 1,5 TL’ye satarken biraz ileride bir başkası 1,2 TL’ye satıyorsa ve biz bundan haberdar olmayıp birinci satıcıdan 1,5 TL’ye satın alırsak, bu piyasa ile ilgili tam bilgiye sahip olmadığımızı gösterir. Dolayısıyla düşük fiyata verilen pirinçten satın alıp pahalı olanın fiyatını düşürmeye zorlamamış olacağımızdan piyasada tam rekabet gerçekleşmemiş olacaktır. Tam bilgi varsayımı tam rekabet için öylesine önemlidir ki, tam bilginin eksik olması durumunu yansıtan asitmetrik bilgi üzerine yaptıkları çalışmalardan dolayı W. Vickrey ve J. Mirlees’e 1995 yılında Nobel Ekonomi Ödülü verilmiştir.
4-Piyasaya Giriş ve Çıkışın Serbest Olması
Tam rekabet piyasasında bir firmanın piyasaya girmesine veya piyasadan çıkmasına ekonomik, yasal veya teknolojik herhangi bir engel bulunmamaktadır.
NOT : Tam rekabete gerçek hayatta fazla rastkanmaz; tam rekabete en yakın piyasalar, belki de, tarım ve hayvan ürünleri ile ilgili ürün piyasalarıdır. Daha çok teorik olan bu model ideal bir piyasa modeli olup rekabetin bulunduğu çeşitli piyasalarda firma davranışlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olur.