Türklerin Yeryüzüne Dağılışı ve Dünya’daki Türk Cumhuriyetleri
Günümüzde sayıları 200 milyonu aşan ve oldukça geniş bir bölgeye yayılmış olan Türklerin sadece üçte biri Türkiye Cumhuriyeti topraklarında yaşamaktadır. Bu Türk nüfusu yaklaşık olarak 20 milyon km2’lik bir alana yayılmıştır. Bugün Türkler ana hatlarıyla batıda Balkanlardan, doğuda Büyük Okyanusa kadar; kuzeyde Kuzey Buz Denizi’nden güneyde Tibet’e kadar olan alanda yaşamaktadır. Türk nüfusu bu bölgelerde halen önemli boyutlardadır. Avrupalı bir Türkologun ‘’ Türkçe bilen kimse, ikinci bir dile ihtiyaç duymadan Tuna boylarından başlayarak, uzak doğuda Çin’e ve Japonya’ya kadar rahatlıkla seyahat edebilir.’’ Cümlesi de Türklerin bu topraklarda ne kadar çok olduğunu ifade eder.
Bu geniş coğrafyanın bir kısmı günümüz Türk Devleti olan Türkiye, geri kalan toprakların çoğu ise Rus ve Çin hakimiyetinde kalmıştır. Bunun dışında Türk nüfusunun önemli bir kısmı, Balkan topraklarında ve Avrıupa’nın diğer bölgelerinde kimliklerini korumaya çalışarak yaşamaya devam etmektedir.
Türkler cfi bölge, tarihi gelişim, lehçe ve şive özellikleri bakımından farklı boylara ayrılır. Kaşgarlı Mahmut 11. Yüzyıldaki Türk kavimlerinden söz ederken; Oğuz, Kıpçak, Uygur, Karluk, Kırgız, Yağma, Bulgar, Başkurt gibi Türk boyları hakkında bilgi vermektedir. Bu boylardan en büyük ve kalabalık olanı Oğuzlar ve Kıpçaklardır. Oğuz boy, ‘’ Batı Türkleri ‘’ adıyla bilinen büyük grubu oluştururken; Kıpçaklarda bugün ‘’ Doğu Avrupa Türkleri ‘’ diye bilinen grubun temeli olmuştur. Türk boylarının göçlerine rağmen, büyük bir kısmı Orta Asya’da kalmıştır. Üçüncü grup da Çağatay ve Özbek uluslarının kaynaşmasından meydana gelen ‘’ Doğu Türkleri ‘’, diğer adıyla ‘’ Türkistan Türkleri ‘’ dir. Bu topluluğu Orta Asya’da kalan diğer Türk boyları meydana getirmiştir.
Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinden sonra, bağımsızlığını ilan eden Kazakistan, Kırgızistan, Özekistan, Türkmenistan ve Azerbaycan, Türkiye Cumhiriyeti’yle tarihsel bağlarını canlandırmaya başlamıştır. Çin’in idaresinde kalan Doğu Türkistan’da yaşayan Türk soydaşlarımız ise halen Çin’in asimilasyon çabalarına karşı milli kimliklerini korumaya çalışmaktadır. Bunlara ek olarak Afganistan, İran, Irak, Suriye ve Balkan ülkelerinde de çok sayıda soydaşımız yaşamaktadır. Günümüzde Türklerin dünya üzerinde dağılımı genel hatlarıyla şöyledir;
Batı Türkleri
Türk boyları arasında en kalabalık bölümdür. Batı Türklerine Oğuzlar ( Türkmenler ) de denmektedir. Batı Türklerine, Türkiye Türkleri, Azerbaycan Türkleri, Türkmenistan Türkleri, İran Türkleri ( Kaşgaylar, Hamse Türkmenleri, Kirman Afşarları, Horasan Türkmenleri), Irak ve Kerkük Türkleri, Suriye Türkleri Afganistan Türkmenleri, Kıbrıs ve On iki ada Türkleri, Gagavuzlar ( Romanya ve Besarabya’da ), Balkan Türkleri ( Bulgaristan, Romanya, Yugoslavya ve Yunanistan’daki Türkler ) dahildir. Batı Türklerinin en önemli temsilcisi kuşkusuz Türkiye Türkleridir. Balkan Türkleri Bulgaristan, Romanya, Yunanistan ve Yugoslavya’da halen yaşamaktadır. Türkiye Türklerinin devamı olan diğer bir topluluk ise Kıbrıs Türkleridir. Batı Türklerinin en önemli bölümlerinden bir diğeri de Azerbaycan bölgesinde yaşamaktadır. Azerbaycan bölgesi Türkiye’nin doğudaki devamı durumunda olup, 1828 yılında Türkmen Çay Anlaşması’yla İran ve Rusya arasında bölüşülmüştür.
Doğu Avrupa Türkleri
Doğu Avrupa Türkleri, Sovyet Rusya’nn Avrupa bölümünde yaşayan Türk topluluklarıdır. Doğu Avrupa Türklerine ‘’ Kıpçak Grubu ‘’ da denilir. Bunlar Kuzey Kafkasya ( Karaçaylar, Balkarlar, Kumuklar, Nogaylar, Kalmuklar ) ve Dağıstan Türkleri, İdil – Ural Türkleri ( Kazan Türkleri, Mişerler, Tepterler, Çuvaşlar, Başkurtlar ve Astarhan Türkleri ), Kırım Türkleri ve Karaylardan oluşmaktadır.
Doğu Türkleri
‘’ Türkistan Türkleri ‘’ de denilen ‘’ Doğu Türkleri ’’, Özbekistan Türkleri, Karakalpaklar, Kazakistan Türkleri, Kırgızistan Türkleri, Tacikistan ve Afganistan Özbekleri’yle Doğu Türkistan Türklerinden oluşur. Tarihi süreç içerisinde, düşman devletlerinin ‘’ parçala ve yönet ‘’ politikasının sonucu olarak, Türk boylarının her birisi Türk adıyla değil, boy isimleriyle anılmıştır. Bu boylar suni devletler haline getirilmiş, hatta Türk adını kullanmak yasak haline getirilmiştir. Bu çabalara rağmen, tarihte tek bir Türk Milleti bulunmaktadır. Kazak, Özbek, Kırgız, Azeri, Türkmen, Başkırt, Yakut gibi milletlerin her biri Türk Milletinin parçasıdır, soydaşlarıdır.
Kuzey Türkleri
Kuzey Türklerine ‘’ Altay ve Sibirya Türkleri ‘’ de denilmektedir. Bu gruba Sibirya’da dağınık halde yaşayan Türk toplulukları dahildir. Bunlar Kıpçak ve Kırgız grubunu oluşturan toplumlardan meydana gelirler. Altay Türkleri Telengutlar, Altay – Kişi, Şorlar, Tuvalılar ve Hakaslardan; Sibirya Türkleri de Tobul Tatarları, Barabinler, Kamasinler, Koyballar, Karagazlar, Kaçansinler, Abakan Tatarları, Sagaylar ve Yakutlardan oluşur.
Karadeniz’in kuzeyindeki bölgeler yüzyıllardan beri Türk vatanının parçasıyken, 1944 yılında Kırım Türkleri Sibirya’ya zorla sürülmüşlerdir. Böylece bu bölgede Türk nüfusu bırakılmamıştır.18. yüzyıldaki Rus istilaları neticesinde, 1860 yılından itibaren bölge Türkleri esir konuma gelmişlerdir.