Uzak Gezegen Sistemleri Nedir ? Özellikleri Nelerdir ?
Evrende gezegen sistemlerinin doğduğu devasa gaz ve toz diskleri gözlemlenmiştir. Uzak yıldızların çevresindeki gezegenleri keşfetmek zor olsa da, buna dönük arayış sürmektedir.
Güneş sistemi benzersiz bir örnek değildir. Galaksimizin birçok kesiminde yıldızların çevresinde gezegenler vardır. Başka yerlerde yeni gezegen sistemleri oluşmaktadır. Birçok ayrıntının henüz tam anlaşılmamış olmasına karşın, güneş sistemimizin kendi kütle çekim kuvveti altında sıkışan devasa bir gaz ve toz bulutundan doğmuş olması mümkündür. Merkezinde bir yıldızın oluşmasıyla birlikte, bu bulut daha hızlı dönmeye başladı ve dönerken kollarını içeriye çekmiş patenciyi andıran bir biçime büründü. Toz bulutunun dış alanı merkez kaç kuvvetine bağlı olarak yassılaştı. Parçacıklar arasındaki çok sayıda sert çarpışmanın çekim kuvveti kazanan materyal kütleleri yaratmasıyla birlikte proto – gezegen diski oluştu ve kütlelerden gezegenler, asteroitler vs. ortaya çıktı.
Uzak Gezegenleri Saptama Güçlüğü
Şimdiye kadar dış gezegenler, yani Güneş’e ya da diğer parlak yıldızlara benzer yıldızların yakınındaki gezegenler en iyi teleskoplarla bile görüntülenememiştir. Güneş’e en yakın yıldızlar dahi birkaç ışık yılı ötededir.
Böyle bir uzaklıkta, yıldızlar ve gezegenler tek başına seçilemeyecek ölçüde birbirine yakınmış gibi görünür. Farları yanık arabaları çok uzaktayken ayırt etmek güçtür. Birinin ışıltısı öbüründen bir milyar kat daha parlakken, iki gök cismini ayırt etmek daha da güçtür.
Uzak Gezegenleri Arama Yöntemleri
Dış gezegenler astrometrinin yanı sıra birçok farklı yolla bulunabilir. Geçiş foto metrisinde, ana yıldızın önünden geçen gezegenin ışığı loşlaşır. Dopier spektroskopisinde ya da radyal hız yönteminde, gezegenin yıldız çevresindeki devinimi tayf çizgilerinde kaymalara yol açar. Diğer bir yöntem, bir pulsarın yörüngedeki bir gezegenin varışına bağlı değişken zonklamasını izlemektedir. Uzmanlar Güneş ötesi gezegenleri doğrudan gözlemlemek amacıyla yıldızların göz kamaştırıcı ışığını örtme yollarını arıyorlar. Gittikçe daha ileri teknolojiye dayanan teleskopların yardımıyla, Güneş ötesi büyük gezegenler, söz gelimi daha küçük kütleli yıldızların yörüngesindeki gezegenler keşfedilebilir.
Gelecek yüzyılda gelişkin uzay teleskoplarının yardımıyla, Dünya’ya yakın büyüklükte Güneş ötesi gezegenleri sistematik olarak saptamak da herhalde mümkün olacaktır. Eğer atmosferleri varsa, bu gezegenlerde hayat belirtileri aranabilir. Örneğin, bu belirtilerden biri, bitkilerin ürettiği ve Dünya’nın atmosferinde yer alan oksijen olacaktır.
51 Pegasi Nedir ?
51 Pegasi, yörüngesinde bir gezegenin dolandığı saptanan Güneş benzeri ilk yıldızdır. Pegasus, takım yıldızındaki bu yıldız Dünya’dan 50 ışık yılı kadar uzaklıktadır. Gezegeni yaklaşık olarak Jüpiter’in yarısı ya da Dünya’nın 160 katı düzeyinde bir kütleye sahiptir. Yıldıza uzaklığı ise Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin 20’de birine eşittir. Dolayısıyla, gezegendeki sıcaklık bazen 1000 dereceye kadar ulaşır. Yıldız çevresindeki bir dönüş sadece 4.2 günü alır. Bu dış gezegen 1995’te keşfedilmiş ve o tarihten tarihten beri 200^den fazla benzer gezegen saptanmıştır.