A Vitamini Faydaları ve Zararları Nelerdir ?

A vitamini yağda eriyen vitaminlerdendir.En fazla balıkyağı,karaciğer,tereyağı,krema,peynir ve yumurta sarısında bulunur.

Sonradan A vitaminine dönüşecek (Retinol) dönüşecek olan Beta Karoten ve karotenoidler ise yeşil yapraklı ve saı sebzelerdir.Isıya karşı sabit ve pişirilmeye dayanıklıdır.Aşırı yüksek miktarlarda alınması toksit reaksiyonlara (zehirlenme) neden olabilir.

A Vitamininin Faydaları Nelerdir ?

Vücudumuz için oldukça gerekli olan bir vitamindir.Değişik işlevleri vardır.Bunların başında;

• Görmemizi sağlayan pigmentlerin yapılmasını sağlar.Ayrıca gözün kornea tabakasının sağlığı için gereklidir.
• Büyüme ve dokuların iyileşmesinde etkilidir.Çocukluk çağında kemiklerin büyümesini ve dişlerin sağlıklı olarak oluşmasını sağlar.Herhangi bir nedenle hasar gören dokuların onarılmasını ve enfeksiyon etkenlerinden korunmasını gerçekleştirir.
• Tüm hücrelerin sağlığına etkilidir.Derimizin (sadece dış yüzeydeki değil,vücudumuzun dokuları üzerinde bulunan örtücü özelliğe sahip olan bütün eri hücrelerinin) üremesini sağlayan taban hücreleri üzerinde uyarıcı özelliği vardır.Hücrelerin yer aldıkları dokunun gerektirdiği şekilde farklılaşmalarını ve yapısının sağlamlığını sağlar.Bu etkisi ile dolaylı olarak kansere karşı önleyici etki gösterir.
• Sümüksü salgı yapma özelliğine sahip,burun,göz,sindirim sistemi,akciğer ve mesane gibi yerlerdeki hücrelere için gereklidir.Bu özelliği ile de hem bu dokuların çalışmasına hem de korunmalarına etkilidir.
• Serbest radikalleri nötralize eder.Dışarıdan gelen zararlı maddeleri bağlayıp,antioksidan özelliği ile vücudumuzu olası tahribatlardan korur.
• Vücut savunma sisteminde bulunan T Lenfositleri uyararak hücrelerin farklılaşmalarını kontrol eder.Bu etkisi kansere karşı bir diğer olumlu özelliğidir.

A Vitamini Eksikliği

Besinlerle alınan A vitaminin emilimini alkol,ilaçlar ( kortizon,demir,mineral yağlar) E vitamini yetersizliği ve fiziklsel egzersiz olumsuz şekilde etkiler.Aslında vucutta belirli bir miktarda depolanabilmektedir.Depo edilmiş olan A Vitaminin %90 ‘ı karaciğerdedir.Geri kalanı böbrekler,akciğerler,gözler ve yağ dokusunda yer alır.Bu Vitami eksikiğinde;

• Özellikle loş ışıkta görme bozulur.Gece körlüğü ve tavuk karası rahatsızlıkları görülür.Ayrıca gözlerde hassaslaşma,kuruma,kızarma,çabuk yorulma ve ileri safhada kornea ülserleri meydana gelir.
• Vücudun savunma sistemi zayıflar.Hücresel savunma yapan T-Lenfositler ile Antikor üreten B-Lenfositlerde azalma oluşur.Ayrıca immum sistem için şart olan Timus Bezi ve dalak gibi organlarda ”Atrofi” denilen gerileme görülür.
• Kanser riski artar.Meme,akciğer,rahim ağzı,prostat,gırtlak ve mide kanserler ile A Vitami eksikliğinin paralelliğini gösteren çalışmalar vardır.
• Deri kurur ve kepeklenir.Kıl kökleri kabarık ve belirgin bir hal alır.Bu özellik kolların arka yüzeyinde belirgindir.Saçlar kurur ve çatlar.
• Sümüksü salgı yapan hücreler bulunan akciğerde bronşlar,sindirim kanalı,vagina ve ağız içinde sorunlar olur.Bu sorunların başında enfeksiyonlara uygun bir ortam hazırlanması gelir.Bu hücrelerin A vitamini eksikliğinde saç ve deride bulunan keratin denilen bir proteini salgılamaya başlamasıyla hücrelerin yer aldığı bölgeye bağlı olarak sertleşme ve kurumanın yarattığı yakınmalar oluşur.
• Kemik hücrelerinin faaliyetleri üzerine olan etkisi ile eksikliğinde kemiklerde kalınlaşma ve kemiklerden geçen sinirlerde sıkışma meydana gelir.
• Halsizlik,bitkinlik,uykusuzluk,tat ve koku lma duyusu bozuklukları ve iştahsızlık görülür.
• Ayrıca adet düzensizlikleri,diş eti hastalıkları,böbrek taşları,kulak sorunları e akne oluşumu görülebilir.

Yapılan araştımalar,gelişmiş ülkelerde yaşayan insanların karaciğerlerinde 2 yıl yetecek kadar A vitamini depolandığını göstermiştir.Bazı geri kalmış ve beslenme yanlışlıkları olan bölgelerde ise eksikliği sık olarak görülmektedir.

A Vitamini Fazlalığı

Havuç ve narenciye türü beta karoten içeren gıdaların fazla alınması ile deri portakal rengine boyanır.Bu görünümüyle sarılığa benzer;fakat farkı,göz aklarının renginin bu durumda değişmemesidir.Bu şekilde karoteni fazla almakla A vitamini fazlalığı oluşmaz;çünkü vücut bu durumda karoteni aktif A vitaminine dönüştürmez,karoten olarak birikime uğrar.Alım normale dönünce birikenler vücuttan atılır.Bu neden zararsız bir durumdur.Asıl önemli durum,depolanma özelliği nedeniyle yüksek dozda ilaç olarak alınması veya A vitamininden zengin karaciğer gibi besinlerin aşırı tüketilmesi ile oluşur.Gelişmiş ülkelerde bu fazlalık belirtileri sık olarak görülmektedir.Hatta bu durum zehirlenme haline bile döünşebilir.

• Kısa sürede yüksek dozda alındığında belirtiler ilk olarak beyin ödemine bağlı olarak gelişen baş ağrısı ve bilinç bulanıklığı ile ortaya çıkar.Hastalar kafalarını alından geçen bir şeyin çevresel olarak sıktığını ifade eder.
• Zaman içerisinde sürekli olarak gereğinden fazla alınması ile iştahsızlık,bulantı,kusma,karın ağrısı,baş ağrısı,halsizlik,huzursuzluk ve bunlara bağlı olarak kilo kaybı ile adet düzensizlikleri oluşur.
• Dudaklarda kuruma ve kanamalar olur.
• Gebelik döneminde çeşitli doğumsal anormallikler meydane gelebilir.

Bu durumlar genellikle vitamin almaya fazla meraklı kişiler ve bir rahatsızlık için verilen A vitaminini sürekli yüksek dozda alanlarda ortaya çıkar.

Günlük A Vitamini İhtiyacı

Besinlerle alınan karotenden A vitamini elde edilir.Günde alınan 10,000-15,000 ünite karotenden yaklaşık 5,000 ünite A vitami elde edilebilir.Bir erişkin için bu miktar iki tane orta boy havuç demektir.

Bir mikrogram için 5 ünite tabiri kullanılır.Buna göre,yaşlara göre A Vitamini ihtitacı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Yaş	Ünite
0 – 1	1500 – 2000
1 – 3	2000 – 2500
4 – 6	2500 – 3000
7 – 10	3000 – 3500
10 – 12	4000 – 4500
Erişkin Erkek	5000 – 6000
Erişkin Kadın	4000 – 5000
Hamile Kadın	5000 – 6000
Emziren Anne	6000 – 7000

A Vitamini Doğal Kaynakları

Besinlerde 100 gramda bulunan ünite miktarı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Hazır A vitamini Olarak
Balık Yağı	100
Tereyağı	800
Yumurta	500
Süt	200
Peynir	1500
Kırmızı Et	0 – 4
Karaciğer	20,000 – 50,000

Karoten Olarak
Havuç	2000
Yapraklı Sebze	700
Domates	100
Taze Kayısı	250
Muz	30
Sarı patates	600
	Ünite A vitaminine eşdeğer karoten bulunur.