Tarihte Piyasa Ekonomisinin Gelişimi

Tarihte Piyasa Ekonomisinin Gelişimi

Binler yıl önce insanlar beslenme ihtiyaçlarını doğadan karşılamak için çeşitli hayvanlar avlıyor, ağaç ve bitkilerden yiyebilecek bir şeyler toplamaya çalışıyorlardı. Neolitik dönemde ise yavaş yavaş toprağa yerleşip tarımsal üretime geçtiler. Çiftçiler yaşamları için gerekenden fazlasını üretebiliyorlardı. Tarımda artı değer yeni mesleklerin ortaya çıkmasına olanak sağladı. Zanaatkarlar, askerler, din adamları ve devlet memurları gibi sınıflar ortaya çıktı.

Bu sınıflar, gıda dışındaki bazı mal ve hizmetlerin üretiminde bulunuyorlardı. Çiftçilerden sonra zanaatkarlar da kendi ihtiyaçlarından fazlasını üretiyor ve ürettikleri malları ihtiyaç duydukları diğer mal ve hizmetlerle değiştiriyorlardı. Böylece üretimde iş bölümü ve uzmanlaşma ortaya çıktı. Farklı işler farklı kişiler tarafından yapılıyordu. Ayakkabı, elbise, çanak çömlek ve tarım aletleri gibi farklı mallar yine farklı kişiler tarafından üretiliyordu. Herkes kendi mesleğinde uzmanlaşarak, o sahada daha verimli oluyor ve ürettiğinin fazlasını kendi ihtiyacı olan diğer mal ve hizmetlerle değiştiriyordu.

İş bölümü ve uzmanlaşma beraberinde ticareti de getirdi. Ticaret Pazar yerlerinde yapılıyor, böylece Pazar ekonomisinin temelleri atılmış oluyordu. İlk piyasa ekonomilerinde ticaret mal takası ( malın mal ile değiştirilmesi ) şeklindeydi. İnsanlar mal takasında istedikleri malları bulup kendi ürettikleri mal ile değiştirmekte güçlüklerle karşılaştıklarından zamanla bir değişim aracı olarak parayı keşfettiler.

Paranın üç önemli fonksiyonu vardı. Bunlar, değişim aracı, değer ölçümü ve değer muhafazasıdır. Para, mal ve hizmet alım satımında değişim aracı olarak kullanır, mal ve hizmetlerin değerlerini fiyat olarak ölçer ve alınabilecek  mal ve hizmet bünyesinde saklar. Para bütün bu fonksiyonları ile iş bölümü, uzmanlaşma ve ticarete büyük ivme kazandırmış ve dolayısıyla piyasa ekonomilerinin gelişiminde büyük katkılarda bulunmuştur.

Teknoloji düzeyi arttıkça iş bölümü ve uzmanlaşma gelişti. Örneğin, ayakkabı üretimi artık bir kişinin uzmanlık dalı olmaktan çıkıp fabrikada ayakkabı üretiminin değişik süreçlerinin değişik kişilerce yapıldığı bir üst düzey uzmanlaşma şeklini aldı. 18. Yüzyılda İngiltere’de başlayıp daha sonra diğer Avrupa ülkelerine malın üretiminde iş bölümü daha da gelişti. İş bölümü seri imalatı, seri imalat da üretim ve verimlilikte artışlara, maliyetlerde azalmalara ve bütün bunların sonucunda da ticaret ve piyasaların gelişmesine neden oldu.

Piyasa ekonomilerinde aktörler ( karar vericiler ) ve bu aktörlerin rol aldıkları sahneler ( piyasalar ) vardır.