Elektrik ve Manyetizma Nedir ? Özellikleri Nelerdir ?
Elektrik kuvvetleri ve manyetik kuvvetler öylesine iç içe geçmiştir ki, çoğu kez elektromanyetizma terimi kullanılır. Her iki kuvvet de atomun işleyişi çerçevesinde ortaya çıkar.
Elektrik akımı elektron gibi yüklü parçacıkların harekete geçmesiyle akar. Normalde madde elektrik yönünde nötrdür; çünkü yükler dengelidir ve elektronlara ya da protonlara etkide bulunan net elektrik alanı yoktur. Statik elektrikte, sürtünme pozitif ve negatif yüklerin ayrılmasına yol açar; söz gelimi cama bir ipek parçası sürtülünce, ipekten cama elektronlar aktarılır. Pozitif ya da negatif yüklerin yoğunluğunu gösteren ölçüye voltaj ya da elektrik potansiyeli denir.
Endüksiyon ve Elektrik Alanları
Akülerde bir elektrik potansiyeli farklılığı yaratmak için metallerin farklı elektonegatiflik (elektron salmaya yatkınlık) düzeylerinden yararlanılır. Fotoelektrik etki, ışığı bir elektrik akımına dönüştürür. Foto-diyotlarda elektrik akımları üretmek için hafif ve yarı iletken malzemeler kullanılır.
Elektromanyetik endüksiyonda bir manyetik alanın içinde bir tel geçirmek ya da manyetik alanın gücünü değiştirmek yüklerin ayrılmasını ve bir elektrik potansiyelinin oluşmasını sağlar.
Bir pile tel takıldığında, uçların tel içinde yarattığı bir elektrik alanı elektronları çeker. Yüklerin hızı ne kadar yüksek olursa, yük sayısı ve akım o ölçüde büyük olur. Dahası, telin içinden geçen elektrik akımı telin öevresinde bir manyetik alan doğurur. Akım taşıyan bir telin çevresine küçük mıknatıslar yerleştirerek bunu görmek mümkündür.
Manyetizma Nedir ?
Elektrik yükünün ve elektrik akımının hareketi, dairesel akım yönü çevresinde manyetik alanlar yaratır. Hareket eden yükler, iyonlardır. Dünya’nın ve Güneş’in manyetik alanlarının çekirdeklerindeki iyonların devinimiyle ortaya çıktığı sanılmaktadır.
Manyetik alanlar demir ve diğer birkaç metalden yapılan mıknatıslarla da oluşur. Maddedeki atomlar aslında elektron ve protonlardaki yüklerden dolayı ufak birer mıknatıs gibidir. Olağan koşullarda atomdaki manyetik alanlar birbirlerini giderir. Ama kalıcı mıknatıslarda elektronların dönüşleri net bir manyetik alan yaratacak düzendedir.
Kalıcı bir mıknatısın bir kuzey ve bir güney kutbu vardır. Manyetik alan güney kutbunda mıknatısa girer ve kuzey kutbunda mıknatıstan çıkar. Aynı kutuplar birbirini iterken, zıt kutuplar birbirini çeker.
Manyetik alanların hareket eden elektrik yükleme etkisine Lorentz kuvveti denir. Bu kuvvet manyetik alanına ve yükün devinimine dik yöndedir. Başta jeneratörler ve elektrik motorları olmak üzere çeşitli aygıtlar Lorentz kuvvetinin karşılıklı etkilerine dayanır.
Direnç Yasası Nedir ?
Elektrik akımı, voltaj ve direnç arasındaki ilişki, ayarlanabilir vanası bulunan su dolu bir varil benzetmesiyle anlaşılabilir. Vana kapalıyken su akmadığı için, suya karşı sonsuz derecede yüksek bir direnç vardır. Sonsuz derecede yüksek dirence sahip elektrik devresi ise düğmesi açık olduğu için kesik durumdaki bir devredir. Böyle bir devrede akım sıfır olur. Su varilinin vanası biraz açıldığında, varilden küçük bir miktar su akıntısı gelir. Bu kapalı bir devredeki düğmeye denk düşer, devrenin yüksek bir direnci olduğundan akım düşüktür. Vana sonuna kadar açılırsa, büyük miktarda su akar. Bu küçük bir dirence ve dolayısıyla büyük bir akım akışına sahip bir devreye denk düşer. Böylece bir devrenin direnci voltaj bölü akım olarak tanımlayabilir. Ohm voltaj değiştirildiğinde bir devredeki direncin değişmediği yolundaki deneysel olguyu bulmuştu. Bu bize Ohm yasasını verir. V= IR