Sarı Nokta Hastalığı ( Makula Dejenerasyonu ) Nedir ? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Gözün ağ tabakasına retina ismi verilir. Işığa, renklere hassastır. Sinir hücreleri içerir. Ağ tabakanın ortasında makula ( sarı nokta ) yer almaktadır. Işığa hassasiyeti yüksek hücreler içermektedir. Net ve keskin görüşten sorumludur.
Sarı noktada yağ birikimleri, damar hasarlanmaları, yeni damar oluşumları makulaya zarar verir. Yaşın ilerlemesi ile sarı nokta hastalığı daha sık görülmektedir. Yaşla birlikte makula tabakası incelir. Genelde, her iki gözde gelişir.
İleri yaş dışında sigara kullanımı, şişmanlık, tansiyon yüksekliği, şeker hastalığı, kolesterol yüksekliği, damar sertliği, kalp hastalıkları, güneşe maruziyet ve vitamin eksiklikleri sarı nokta hastalığına neden olur. Ailede bu hastalığın olması makula dejenerasyonunun görülme ihtimalini arttırır. Kadınlar ve açık renk gözlüler risk grubundadır.
Kuru ve yaş olmak üzere iki tipi bulunmaktadır. Yaşlanmaya bağlı oluşan sarı nokta hastalığının çoğunluğu kuru tiptir. Yani makulada incelme söz konusudur. Yaş tipte ise yeni kılcal damar oluşumları olup daha tehlikelidir. Görme kaybı daha kısa sürede yaşanır.
Sarı Nokta Hastalığının Bulgu, Belirti ve Yakınmaları Nelerdir ?
Bulanık görme, görme keskinliğinde azalma, netlikte azalma, bozuk görme şikayeti vardır. Görme alanının ortasında puslu bir görünüm olup çevreye doğru netleşen görüntü olur. Nesneler çarpık görülür. Şekiller genel hatlarıyla görülür ancak detaylar seçilemez. Okuma, televizyon izleme, telefon kullanmada problemler yaşanır. Düz olan nesneler dalgalı, çarpık şekillerde görülür. Renkler parlaklığını yitirir. Yaş tip makula dejenerasyonunda ani görme kayıpları yaşanabilir. Körlükle sonuçlanabilir.
Şeker ve tansiyon hastalarının düzenli olarak göz doktorunda göz dibi muayenelerini yaptırmaları çok önemlidir. Görme keskinliği, görme alanı muayeneleri yapılır. Göz anjiyografisi ve göz tomografisi ile göz yapısı değerlendirilir. Kan şekeri, kan yağları ve tansiyon kontrolleri yapılır.
Sarı Nokta Hastalığının Tıbbi Tedavisi
Sarı nokta hastalığından korunmak için dengeli ve düzenli beslenmek, spor yapmak, güneş ışınlarından korunmak gereklidir. Şişmanlık mevcutsa kilo verilmelidir. Şeker, tansiyon gibi hastalıklar kontrol altında tutulmalıdır. Vitaminler, antioksidanlar yararlı olabilir.
Yaş tip sarı nokta hastalığında erken tanı görme kaybı açısından önemlidir. Yeni damar oluşumlarını geriletmek için lazer tedavisi uygulanır. antiVEGF ilacının göz içine iğne uygulaması ile yeni damar oluşumunu engeller. Oluşan makula hasarının geri dönüşümü yoktur. Tedavide amaç, ilerlemeyi önlemektedir.
Sarı Nokta Hastalığında Beslenme Şekilleri Nasıl Olmalı ?
Beslenme programında yapılacak sağlıklı değişiklikler ile daha fazla meyve ve sebze ve diğer sağlıklı gıdalar dahil edilerek makula dejenerasyonunda görme kaybını önlemeye yardımcı olunabilir.
Diyette renkli meyve ve sebze çeşitleri bulunmalıdır. Meyve ve sebzelerde bol miktarda bulunan antioksiadan vitaminler göz sağlığına katkıda bulunur. Farklı renklerdeki gıdaların tüketilmesi ile çeşitli vitaminlerin alınması sağlanır. Görme için önemli olan lutein ve zeaksantin gibi antioksidanları yüksek düzeyde içeren şalgam, lahana, ıspanak, brokoli, bezelye, marul, kereviz, bamya, portakal, mandalina, domates, papaya, havuç, şeftali ve mısır gibi gıdaların tüketilmesi makula dejenerasyonu olan kişilerde yararlı olabilir.
Yağ olarak sağlıklı doymamış yağları içeren zeytinyağının tüketilmesi görmeyi korumada yardımcı olabilir. Tereyağı, trans yağ ve ambalajlı gıdalarda bulunan kısmen hidrojenize yağlar gibi doymuş yağların yerine bu sağlıklı yağlar seçilmelidir. Yağlı kırmızı et, kızartma, çikolata, kek, tatlı, cips ve tam yalı süt ürünleri tüketilmemelidir. Trans yağlar ile aşırı miktarda tüketilen doymuş yağlar küçük damarlarda plaklar oluşumuna neden olarak göze giden kan akımının azalmasına, göz gücrelerinin hasarına neden olur.
Rafine edilmiş tahıllar yerine kepekli tahıllar seçilmelidir. Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek gibi tam tahıl ürünleri tercih edilmelidir.
Somon, sardalye ve ton balığı gibi balıklarda makula dejenerasyonu ile ilişkili görme kaybı riskini azaltmaya yardımcı olabilen omega-3 yağ asitleri bol miktarda bulunur. Omega-3 yağ asitleri aynı zamanda keten tohumu, kenevir tohumu, fındık ve ceviz gibi besinlerde bulunur.
Sarı Nokta Hastalığında Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Sigara tüketilmesi ve hava kirliliği gibi faktörler damarlarda tahribata neden olarak makuler dejeneransı artırır. Bu nedenle bu faktörlerden uzak durulmalıdır. Sigara, vücudun geri kalanına olduğu gibi göze de zararlıdır. Araştırmalarda, uzun süre günde bir paket ya da daha fazla sigara içenlerde veya sigara dumanına maruz kalanlarda makula dejenerasyonu gelişme riskinin yüksek olduğu ileri sürülmüştür.
Ultraviyole ışık ve mavi ışıktan gözler korunmalıdır. UV ışığın temel kaynağı güneştir. Diğer kaynaklar video ekranı, bilgisayar, floresan aydınlatma, zenon ve yüksek yoğunlukta civa buharlı lambalar sayılabilir. Güneş ve çok parlak ışıklar makula dejenerasyonu kötüleştirebilir. Mavi/mor ve UV ışınlarına karşı korunma için güneş gözlüğü kullanmalıdır. UV ışığı maruz kalınabileceği için bulutlu ya da sisli günlerde de güneş gözlüğü kullanmalıdır. UV koruması olan lensler de bulunmakta olup böylece gözlük camının rengini değiştirilmesine gerek kalmaz.
Egzersiz, genel sağlığın iyi olmasında katkıda bulunur. Vücuttaki dolaşımını hızlandırır ve gözlere giden kan akışının arttırılmasına yardımcı olur. Dolaşımın artması ile toksinler daha kolay atılır ve damar kireçlenmesi riski azalır.
Sarı Nokta Hastalığında Önerilen Besin Takviyeleri
- Vitamin ve mineraller : güneş ışınları gözde hasarı tetikler ve makula dejeneresyonu oluşabilir. Hayvan denemelerinde, antioksidan etkili vitamin-mineral kompleksi takviye edilen gruplarda görme problemlerinin daha az olduğu bildirilmiştir. Selenyum, C ve E vitamini takviyesi yanında betakaroten bakımından zengin meyve ve sebzeler ile beslenen kişilerde makula dejeneresyanı oluşma riskinin daha az olduğu da rapor edilmiştir. Bu araştırmalara göre, günde 200 mikrogram selenyum, 400 IU E vitamini, 25.000 IU betakaroten ve 1.000 mg C vitamini takviyesi önerilmektedir. Ancak bazı araştırma sonuçlarına göre makula dejenerasyonunda antioksidan takviyesinin yararlı olmadığı da bildirilmiştir. Sigara içen kişilere günde 50 IU E vitamini ve 33.000 IU beta karoten takviyesi verilmiş, ancak yaşa bağlı makula dejenerasyonu insidansında azalma tespit edilmemiştir.
- Çinko : günde 45 mg çinko takviyesi ile makula dejenerasyonu olan kişilerde görme kaybı oldukça azalmıştır. 2 yıl süren ve günde 200 mg çinko sülfat verilen yaşa bağlı makula dejenerasyonu tanısı konulan kişilerde görme kayıplarının azaldığı görülmüştür.
- Lutein ve zeaksantin : karatenoit yapısında antioksidan etkili bileşiklerdir. Retinayı güneş ışınlarının oluşturabileceği hasara karşı korumaktadır. Lahana ve ıspanak karotenoitler açısından zengin sebzelerdir. Harvard’da yapılan çalışmalarda, günde ortalama 5.8 mg lutein ve zeaksantin olan kişilerde makula dejenerasyonu gelişme riski, takviye almamış olan gruba göre daha az bulunmuştur. 1 yıl boyunca günde 10 mg lutein ala hastalarda, görme fonksiyonlarında artış saptanmıştır. Hastalığın ilk ve ikinci evrelerinde bile lutein desteğinin yararlı olabileceği bildirilmiştir. Ortalama günlük en az 6 mg lutein takviyesi makula dejenerasyonu tanısı konulmuş kişilere önerilmektedir.
- Omega-3 : gıdalarla alınan omega-3’ün makuler dejeneresans üzerine olumlu etkileri olduğu bildirilmektedir. Fakat omega-3 desteği alınmasının ek bir yararı gösterilememiştir. Omega-3 içeren gıdalar düzenli tüketilmelidir.
Sarı Nokta Hastalığında Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler
- Yabanmersini : retinada antioksidan etki oluşturan antosiyanozitleri içermektedir. Antosiyanızitler kapiller ( kılcal ) damarları güçlendirir ve retinadaki kanamaları azaltabilir. % 25 antosiyanozit içeren yaban mersini meyve ektresinden günde 400-600 mg içeren kapsül veya tablet formundaki preparatların alınması önerilir.
- Mabet Ağacı : makula dejenerasyonunun ilk evrelerinde % 24 ginkgo flavonoitleri içeren standart ektresinden günde 120-240 mg takviyesi önerilir.
- Üzüm çekirdeği : % 95 proantosiyanozit içeren üzüm çekirdeği ekstresinden günde 150-300 mg alınması önerilir.
- Eğer serebrovasküler yetmezlik ve yaşa bağlı makula dejenerasyonu tanısı varsa ginkgo biloba ektresi, eğer ışığa hassasiyet ve gece görüşünde azalma varsa üzüm çekirdeği ektresi, retinada pigmentasyon varsa retinayı serbest radikal hasarından korumak için ise yaban mersini ektresi önerilmektedir.