Budizm Nedir? Öğretileri ve Özellikleri Nelerdir?
Budizm tanrısız bir dindir. Mensuplarını iç dünyalarına dönerek kendilerini tanımaya ve Budist kurtuluş öğretilerini eleştirel bir yaklaşımla incelemeye yöneltir. Buda’nın temel öğretileri Dört Soylu Doğru ve dünyevi acıların üstesinden gelmeye yönelik Sekiz Aşamalı Yol’dur.
Budizm Öğretileri Nelerdir?
Samsara döngüsü ve acılara ilişkin öğretiler Budizm’in temelleridir. Ana Budist öğretileri esas olarak bütün acıları giderecek bir kurtuluş yöntemi sunmaya çalışır.
Samsara ‘’sürekli devinim ‘’ anlamına gelir ve çoğu kez bir döngü ya da ruh göçü olarak çevrilir. Aşağı yukarı Hinduizm gibi, Budizm de doğum ve ardından acılarla belirlenen bir çöküş biçiminde bir döngünün yaşandığı anlayışını benimser. Buda’nın öğretilerine göre, yeniden doğuş döngüsü üst üste binen on iki etmenle kalıcılaşır. Birincisi Dört Soylu Doğru ve bütün canlıların çektiği elem konusunda bilgisizlik ya da cehalettir. Yaşanan samsara’lardan kasıtlı manevi ve maddi davranışlar ortaya çıkar. Budizm ‘’ nedensellik zinciri ‘’ denen karmaşık süreçte, isim ve biçim arasındaki etkileşimi, duyunun, duygunun, mizacın ve bilincin oluşumunu anlatarak sürekli varoluş arzusunu açıklar. Cehalet (Avicca ) başlangıç noktası olarak, hoş durumlara bağlanmaya ya da sarılmaya veya tatsız durumlardan kaçınmaya zemin hazırlar; böylece hatalı davranışlara ve başka acılara yol açar. Bu şekilde cehalet varoluş arzusunu uyandırdığından, doğum kaçınılmaz olarak kişiyi yaşlılığa, hastalığa ve ölüme götürür. Budizm acıların bitmesinin bir yolu ve bu sonu gelmez yeniden doğuşlar döngüsünde bir kurtuluş çaresi olarak Sekiz Soylu Yol’u önerir. Cahil yaratıkların iç dünyasında, söz konusu duygular başka duyumlara dönük bir arzuyu uyandırır. Arzu ve cehaletin etkisiyle benimsenen yeni bir doğumdan, yaşlılığı ve ölümü de kapsamak üzere öncekinin gelişim çizgisini izleyen ve benzer biçimde acı dolu bir hayat çıkar.
Samsara aslında ruh göçüyle aynı şey değildir. Budizm canlılar için ebedi ve sürekli bir ruh anlayışını reddeder. Budizm’e göre bir kişi beş varoluş etmeninden (skandha) oluşur:
- Beden (Rupa)
- Duygular (Vedana)
- Algılamalar (Samcna)
- Zihinsel oluşumlar ( Samskara)
- Bilinç (Vicnana)
Kişinin kendisini duygu ve düşünceleriyle tanımlaması ya da ayrı bir ebedi ruha sahip benzersiz bir varlık olduğunu varsayması Buda tarafından kendini beğenmişlik sayılarak bir tarafa itilmiştir.
Budist öğretilerinin temelini Dört Soylu Doğru oluşturur.
- Birinci doğru dukkha acıların var olduğunu öngörür. Buda hayattaki her şeyin acıyla ilintili olduğunu vurgulamıştır: Doğum, hastalık, yaşlılık, ölüm, öfke, hışım ve ağrı. Aynı şekilde, sevilen bir şeyden ayrılmak ve sevilmeyen bir şeyle birlikte olmak acı vericidir.
- İkinci doğru samudaya’ya göre, insan acılarının kaynağı cehalet ve nefretle birlikte bütün kötülüklerin kökeninde yatan tutkudur (tanha).
- Buda üçüncü doğru nirodha’da acıların sona erebileceğini ve mutlak bir şey sayılması gerektiğni öğretir.
- Dördüncü doğru magga Sekiz Aşamalı Yol’la acılardan kurtulmanın ayrıntılarını verir.
Budizm’de Sekiz Aşamalı Yol Nedir?
Budizm’e göre Sekiz Aşamalı Yol acıların sona ermesini sağlar ve bilgelik, ahlaki denetim, zihinsel disiplin olmak üzere üç kategoriye ayrılır. Bir kişi bu yolu izlediğinde, her ikisi de insanları samsara’ya ve acılarla dolu bir dünyaya sürekli yeniden doğuşa götüren arzudan ve bencillikten kurtuluşa erişir.