Doğal İklim Olayları Nelerdir ? Özellikleri Nelerdir ?
İklim, dünya tarihi boyunca doğal döngülerden geçmiştir. Kutup buzu ve mineral yataklarından alınmış örneklerden yararlanarak saptanan geçmiş çağların iklim verileri bunu gösterir.
Güneş enerjisinin itici gücüyle rüzgarlar ve okyanus akıntıları troposfer ve hidrosferi sürekli karıştırarak gezegenimizin iklimini etkiler.
Alize Rüzgarları Nedir ?
Yıl boyunca düzenli bir kalıba göre esen tropikal rüzgarlara alize rüzgarları denir. Bu sürgit dolaşıma, farklı hava basıncına sahip alanlar arasındaki etkileşimler yol açar. Astropikal kuşaktan Ekvator’a doğru esen alçak alize rüzgarları Dünya’nın dönüşüyle yanlara kayar. Rüzgar yönü esas alınarak, kuzey yarım küredeki kuzey doğu alize rüzgarları ile güney yarımküredeki güneydoğu alize rüzgarları arasında bir ayrım yapılır. Ekvator’da alize rüzgarları ısınır ve atmosfer boyunca yükselir. Ardından daha yüksek bir irtifada astropikal kuşağa döner. Okyanuslardan alınmış büyük miktarda nem taşımalarından dolayı, bu rüzgarlar küresel iklime önemli bir etkide bulunur.
El Nino ve La Nina Nedir ?
Güneydoğu alize rüzgarları Güney Pasifik’teki su dolaşımına yön verir. Güney Amerika kıyılarına yakın soğuk yüzey suları batıya doğru sürüklenerek yol boyunca ısınır. Akıntının Güneydoğu Asya’ya yaklaşırken ittiği daha soğuk sular Pasifik’in derinliklerine batar. Bu soğuk su kütlesi deniz tabanında Güney Amerika’ya doğru akar ve orada yükselerek döngüyü bir daha başlatır.
Pasifik dibinden gelen soğuk akıntı Güney Amerika’nın batı kesiminde geniş bir yüksek basınç kuşağına ve kuru bir iklime yol açar. Suların içerdiği zengin besinler, Peru gibi ülkelerin kıyı açıklarında son derece verimli balıkçılık alanları yaratır. Buna karşılık Güneydoğu Asya’da sıcak sular sürekli alçak basınç kuşakları doğurur. Bunun bir sonucu olarak, Avustralya ve Endonezya düzenli biçimde şiddetli muson yağmurları alır.
Güney Amerika’nın kıyı açıklarında her üç ile sekiz yılda bir olağandışı bir ısınma gözlemlenir. Obunun sebeplerinden biri alize rüzgarlarının zayıflayarak, Pasifik’teki su dolaşımın kesintiye uğratmasıdır. Böylece şiddetli yağmurlar ve kasırgalar ortaya çıkar. Zengin besin içeren soğuk akıntı olmaksızın, balık sürülerinde çarpıcı bir azalma görülür. Güneydoğu Asya’da ağır kuraklıklar kötü hasatlara ve orman yangınlarına yol açar.
Çoğu kez noel dolaylarında görülmesi nedeniyle, Perulu balıkçılar bu olaya ‘’Çocuk İsa’’ ya da ‘’El Nino’’ olarak adlandırmışlardır. Güney Amerika ve Güneydoğu Asya arasında yükselen basınç farkı alize rüzgarlarının yeniden güç kazanmasını sağladığından, suyun dolaşımı yeniden başlar ve önceki koşullara dönülür. Bu olarak ‘’Küçük Kız kardeş’’ anlamında ‘’La Nina’’ denir. Uzmanlar her iki olayı da henüz tam olarak anlayabilmiş değildir.
Yağmur Nasıl Oluşur ?
Güneş ısısı suyu buharlaştırır ve su buharı troposfere yükselir. Daha da yuıkarıya çıkan buhar havadaki tuz, sülfat, toz ya da polen gibi mikroskobik parçacıklara tutunarak yoğunlaşmaya başlar ve ufak damlalara dönüşür. Damlaların toplanmasıyla bir bulut ortaya çıkar. Yoğunlaşma sürecinin açığa çıkardığı ısı, damlaların daha da yükselmesine yol açar. Belli bir yükseklikten sonra damlalar donarak buz kristallerine dönüşür. Yığılmayla oluşan kümeler sonunda aşağıya düşmeye yetecek ağırlığa ulaşır. Sıcaklığı 0 derecenin üzerinde kalırsa, buz kristalleri erir ve yere yağmur olarak iner.