İklim Nedir ? İklimi Neler Belirler, Çeşitleri ve Tipleri Nelerdir ?
Dünyanın çeşitli yerlerinde farklı iklimler görülür. Kuru çöl sıcağından dondurucu kutup soğuğuna uzanan bu değişken yapıya bakarak, ortalama küresel iklim rakamları hesaplanabilir.
İklim, günlük ve mevsimlik değişiklikleri de kapsamak üzere, belirli bir yerde birkaç on yıl ya da daha uzun bir süre boyunca yaşanan bütün hava durumu koşulları olarak tanımlanır. Yani, birkaç saat ile birkaç hafta arasında değişen veya en fazla belirli bir mevsimi kapsayan süre içindeki kısa erimli koşulları ifade eden hava durumundan farklıdır.
İklim Türleri Nelerdir?
Ele alınan kesimin büyüklüğüne göre iklim üç türe ayrılabilir;
- Yalnız birkaç metrelik alanda meydana gelen mikro-iklim
- Birkaç kilometreyi kapsayan mezo-iklim
- Bütün kıtaların ve hatta bir bütün olarak Dünya’nın iklimini ifade eden makro-iklim
İklim Gözlemleri Nelerdir ?
İklim Dünya’nın beş ‘’alan’’ının etkileşiminden kaynaklanır: Atmosfer, biyosfer ( canlı varlıklar), pedosfer (toprak), litosfer (kayaçlar ve mineraller) ve hidrosfer ya da kriyosfer( su ya da buz). Bunlar birlikte jeosferi oluşturur. Çok sayıda iklim faktörü bu alanların her birini etkileyerek, sonuçta jeosferde genel bir iklim yaratır. Hava durumunu ve iklimi açıklamak için, uzmanlar çeşitli iklim unsurlarına ilişkin verileri toplar. Örneğin, sıcaklık, hava basıncı, nem oranı, rüzgar hızı ve yönü atmosferin iklim unsurlarıdır. Uzun bir dönem boyunca toplanan veriler kullanılarak, ortalama değerler hesaplanır. Uzmanlar bu güncel verileri karşılaştırma yoluyla, uzun erimli iklim olayları hakkında öngörülerde bulunabilirler; söz gelimi, okyanus sıcaklıkları artma eğilimi göstermektedir.
Dünya’nın İklim Kuşakları Nelerdir ?
Dünya bir dizi farklı iklim kuşağına ayrılır. Yaygın kullanılan sistemlerden biri belirli bölgelerdeki ortalama sıcaklıklara dayanır. Böylece kutup kuşağı, ılıman kuşak, astropikal kuşak ve tropikal kuşak biçimde bir ayrım yapılabilir.
Ekvator çevresindeki ‘’ sıcak kuşak’’ tropikal bölgeyi oluşturur. Sınırları kuzeyde Yengeç Dönencesi, güneyde Oğlak Dönencesi’dir. Nemli çayırlar ve yağmur ormanları tipik tropikal görüntülerdir. Bu kuşakta kesin sınırlarla ayrılmış mevsimler yoktur ve ortalama yıllık sıcaklık 25 derece dolaylarındadır.
Astropikal bölgeler tropikal kuşak ve ılıman kuşak arasında yer alır; kuzey ve güneyde 23.5 0 enleminden yaklaşık 40,00 enlemine kadar uzanır. Astropikal kuşak başka yaşam alanlarının yanısıra kuru savanları ve çölleri kapsar. Yıllık ortalama sıcaklık 12-25 derece arasında değişir. Belirleyici özelliği sıcak, tropikal yazlar ve yumuşak kışlardır.
Ilıman kuşaklar kuzey ve güneyde kutup daireleri ile 40,00 enlemi arasında kalır. Mevsimler belirgindir; gece ve gündüz süreleri değişir. Tipik bitki örtüsü her dem yeşil, karışık ve yaprak döken ormanları kapsar. Yıllık ortalama sıcaklık 5-15 derece arasında değişir.
Kutup kuşaklarının çok soğuk ve karlı ortamları kuzeyde Kutup Dairesi ve güneyde Antartika Dairesi içinde kalır. Mevsime bağlı olarak ortalama sıcaklığın eksi 25-1 derece arasında değiştiği bu bölgeler yaşama son derece elverişsizdir.
İklimi Neler Belirler ?
Değişik koşullar ve süreçler birlikte hareket ederek belli bir yörenin iklimini belirler. Bu noktada birincil ve ikincil iklim faktörleri arasında bir ayrım söz konusudur. Birincil faktörler enlem, yükselik, yüzey şekli ve alınan güneş ışınlarının miktarıdır. Bunlardan okyanus akıntıları, rüzgar sistemleri ve diğer doğal döngüler gibi ikincil iklim faktörleri ortaya çıkar.