Enflasyon Nedir ? Nasıl Hesaplanır ?

Photo of author

By Bilgio.Net

Enflasyon Nedir ? Nasıl Hesaplanır ?

Hükümetlerin ulaşması gereken ekonomik hedeflerin biri de istikrardır.İstikrar,üretim ve daha çok fiyat istikrarı için kullanılır.Genellkle,fiyat istikrarından enflasyon kontrol altına alınması anlaşılır.Enflasyon,fiyatlar genel seviyesindeki artış sürecini ifade eder ve ekonomiyi olumsuz etkiler.Enflasyon,ekonomiyi bazı kimselerin kazanıp bazılarının da kaybettiği büyük bir kumarhaneye çevirir ve sınırlı kaynakların yanlış yönlendirilmesine neden olur;etkinlik,adil gelir dağılımı ve büyüme gibi temel ekonomik hedeflerin elde edilmesini güçleştirir.

Enflasyon oranı ayda yüzde 50’yi geçtiğinde de,buna hiper enflasyon denir ve ekonomide çok ciddi bir sorunun varlığını ifade eder.

Enflasyon Nasıl Hesaplanır ?

Enflasyon oranı,fiyatlar genel düzeyindeki artış oranının hesaplanması şeklinde ölçülür.Mikro ekonomide tek bir piyasadaki fiyat değişmesi ile,makro ekonomide ise bütün piyasalardaki fiyatlar ve bu fiyatlardaki değişmeler ile ilgileniriz.

Bu çerçevede bütün mal ve hizmet fiyatlarının ağırlıklı ortalaması alınır ve bu ortalama fiyattaki değişmeler incelenir.Fiyatların ağırlıklı ortalamasına fiyatlar genel düzeyi veya sadece fiyat düzeyi denir.Fiyat düzeyindeki değişmelere ise fiyatlar genel düzeyinde değişmeler veya sadece fiyat düzeyindeki değişmeler denir.Fiyat düzeyleri genellikle fiyat endeksleri şeklinde hesaplanır.

Fiyat endekleri,Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE),Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ve GSYİH Deflatörü olmak üzere üç çeşittir.Bunlar içinde en önemlisi TÜFE’dir.Şimdi sırayla bunların neler olduğunu görelim.

Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)

Ürün piyasalarında mal ve hizmetlerin fiyatları üretici fiyatları veya parekende fiyatlarıyla ele alınıp incelenebilir.Tüketici yönünden önemli olan parekende fiyatlarıdır.TÜFE,parekende fiyatlara göre hesaplanan bir endekstir.Tüketicinin satın alıp tükettiği mal ve hizmetlerin her birine tüketicinin bütçesinden ayırdığı pay oranında ağırlık verilir ve mal ve hizmetlerin ortalama fiyatı bu mal ve hizmetlere verilen ağırlıklara göre hesaplanır.

Tüketicillerin satın alıp tükettiği çok sayıda mal ve hizmet vardır.Bunların hepsinin hesaba katılması olanaksız denecek kadar zordur.Onun için bütün bu mal ve hizmetlerien iyi temsil edecek şekilde belli sayıda mal ve hizmet ele alınır ve bunların fiyatlarındaki değişmeler incelenir.Ele alınan mal ve hizmetler bir mal sepetini oluşturur ve sepetteki mal ve hizmetlerin her birine orta sınıf bir vatandaşın bütçesinden ayırdığı paya göre bir ağırlık verilir.Bu mal ve hizmetlere verilen ağırlıkların toplamı 1’e eşittir.Her ayın belli bir gününde veya günlerinde sepetteki mal ve hizmetlerin fiyatları öğrenilip,bu mal ve hizmetlerin fiyatlarının ağırlıklı ortalaması bulunur ve bundan aylık TÜFE elde edilir.Aylık TÜFE’lerden yıllık TÜFE hesaplanır.Aylık TÜFE’lerden yıllık TÜFE ve dolayısıyla yıllık enflasyon oranı iki şekilde hesaplanır;

  • Bir önceki yılın aynı aına göre % değişme ve,
  • Yıllık ortalama fiyattaki % değişme şeklinde hesaplanır.

Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)

2005 yılına kadar Türkiye’de Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından toptan eşya fiyat endeksleri (TEFE) hazırlanıyordu.2005 yılından itibaren TEFE yerine 2003 temel yılı ÜFE hazırlanmaya başlandı.ÜFE,üreticilerin üretip sattığı hammadde,ara mal ve nihai malların fiyatlarının ağırlıklı ortalamasının hesaplanması ile elde edilir.Ele alınan fiyatlar firmaların sattığı malların,vergiler,ulaştırma masrafları,parakende ve toptan ticaret payı hariç,fabrika çıkış fiyatlarıdır.ÜFE;

  • Tarım,avcılık ve ormancılık
  • Balıkçılık
  • Madencilik ve taş ocakçılığı
  • İmalat sanayi
  • Elektrik,gaz ve su sektörlerini kapsamaktadır.

TÜFE’de olduğu gibi ÜFE’de de yıllık endeksler ve dolayısıyla enflasyon oranı aylık endekslerden iki farklı yöntemle hesaplanır.Bunlar;

  • Bir önceki yılın aynı ayına göre % değişme
  • Yıllık ortalama fiyattaki % değişme

GSYİH Deflatörürü

Nominal GSYİH’deki artışlar iki unsurdan oluşur.Üretimdeki artışlar ve fiyatlardaki artışlar.Reel GSYİH’deki artışlar ise sadece üretimdeki artışları yansıtır.Nominal GSYİH’ya böldüğümüzde,GSYİH deflatörü diye adlandırılan bir fiyat endeksi elde ederiz.Bu endeksteki değişmeler (% olarak ) bize enflasyon oranını verir.GSYİH deflatörünün diğer bir adı da örtük fiyat deflatörü olarak anılmaktadır.

 

Yorum yapın