Gebelik Döneminde Rutin Olarak Yapılması Gereken Kontrol Ve Tetkikler Nelerdir ?
Hamilelik ve gebelik döneminde doktor tarafından yapılması gereken,anne ve bebek için oldukça önemli olan bu kontrol,testleri ve tetkikleri bu makalemizde bulabilirsiniz.
Hamilelik Döneminde Vücut Ağırlığı
Gebe kadının periyodik kontrollerinde vücut ağırlığı takibi önemlidir.Hamileliğin 12.haftasından sonra haftada yarım kilo veya ayda 1,5-2 kiloluk artış normaldir.
Hamilelik Döneminde Tansiyon
Hamilelik süresinde izlenmesi gereken en önemli parametre,tansiyondur.Normelde büyük tansiyonun 14’den küçük tansiyonun 9’dan fazla olmaması gerekir.Kan basıncının bu değerlerden yukarıda olması veya önceki tansiyonun büyüğünün 3,küçüğünün 1,5 kadar üzerinde çıkması hipertansiyon denilen tansiyon yüksekliği durumunu gösterir.Tansiyon yüksekliği annenin ve bebeğin sağlığı tehlikede olduğunu gösteren önemli bir parametre olup doktor tedavisini gerektirir.
Gebelik Zehirlenmesi ( Toksemi)
Tansiyonu yüksek olan hamile annelerin el ve ayaklarında şişlik de varsa kan ve idrar tahlili yapılarak gebelik zehirlenmesi (Toksemi) hastalığı açısından irdelenmesi gerekir.Eğer idrarda albümin de saptanırsa hastalığın tanısı kesinleşir.Bu hastalık gebeliğin son üç ayında görülür.Daha önceden tansiyonu yüksek olanlarda,kalp,böbrek ve şeker hastalığı olanlarda daha sık rastlanır.
Gebelik toksemisi eşin (plesanta) erken ayrılmasına ve kanamalara neden olabilir,bebek erken doğabilir yada anne karnında ölebilir.Annenin sağlık durumu giderek kötüleşebilir ve sara benzeri havale nöbetleri geçirebilir.Bu nöbetler anne ve bebeğin hayatını tehlikeye sokabileceği için doğumun,gerektiğinde sezaryen yapılabilecek bir sağlık kuruluşunda planlanması önem taşır.
Hamilelik Döneminde Kan Sayımı
Gebelik süresince yapılan kontrollerde kan sayımları yapılarak kansızlık olup olmadığının saptanması da önemlidir.Çünkü annede ciddi derecede kansızlık varsa anne karnında bebeğin gelişimi bozulabilir ve hatta düşükle sonuçlanabilir.Bebeğin mikrobik hastalıklara yakalanma eğilimi de artar.Hamile annelerde kansızlığın en önemli nedeni demir eksikliği olduğundan gebelik süresince demirden zengin besinlerin tüketilmesi önemlidir.Gerekirse demir içeren haplar kullanılmalıdır.
Kan Grupları Tesbiti
Gebelik süresince yapılması gereken tetkiklerden birisi de anne ve babanın kan gruplarıdır.Eğer elde belgeye dayanan bir sonuç yoksa kan grubuna yeniden bakılmalıdır.Özellikle anne Rh(negatif) ise dikkatli olunmalıdır.
Kan Uyuşmazlıkları
Anne ve baba arasındaki kan uyuşmazlıklarının en çok görülen sebeplerinden birisi RH grupları arasındaki uyuşmazlıktır.Bu tipte kan uyuşmazlığı özellikle anne Rh (negatif),baba Rh (pozitif) olduğu zaman bebek de babaya çekerse (Rh pozitif ise ) görülür.
Rh kan grupları arasında uyuşmazlıktan şüphelenirse anneden İndirekt Coombus testi yapılarak durumu aydınlatmak mümkün olabilir.
Anne ile baba arasında kan uyuşmazlığı olduğunda bebekte her zaman hastalık görülmeyebilir.Ancak kan uyuşmazlığı bazen ölü doğumlara veya yenidoğan bebekte şiddetli kansızlık ve sarılığa bağlı sakatlıklara da yol açabilir.O nedenle kan gruplarıın önceden bilinmesi,yakın gözlem ve önlemlerin zamanında alınmasına yardımcı olur.
Hamilelik Döneminde Hepatit B Tahlili
Anne adayının hepatit B bağışıklık durumunun bilinmesi,bebek doğdunda alınacak önlemlerin planlanması için son derece önemlidir.Hepatit B mikrobu anneden bebeğe doğum esnasında bulaşabilmekte,yenidoğan bebekte ağır,bazen de ölümcül hastalığa neden olabilmektedir.Bu nedenle hamilelerde mutlaka kan tahlili yaparak bu hastalığı taşıyıp taşımadıklarını araştırmak gerekir.Eğer anne taşıyıcı ise yenidoğan bebeğe aşının yanında ilk 48 saat içinde Hepatit B İmmunglobulini yapılmalıdır.
Hamilelik Döneminde Şeker Tahlili
Annede şeker hastalığı olması bebeğin sağlığını tehlikeye sokabilen bir diğer hastalıktır.O nedenle yakın akrabalarında şeker hastalığı olan,çok su için çok idrara çıkan,aşırı yemek yiyen ve daha önceki doğumlarında kilolu (4 kilodan fazla) bebek doğurmuş olan annelerin şeker hastalığı yönünden incelenmesi gerekir.Annedeki şeker hastalığı tedavi ile kontrol altına alınmazsa düşük,ölü,erken veya zor doğum ve doğumdan sonra bebekte çeşitli hastalıklar görülebilmektedir.
Hamilelik Döneminde Toksoplazma ve Kızamıkçık Testi
Tüm gebelerin,doğum öncesi ilk muayenesinde Topsoplazma ve kızamıkçık bağışıklığı yönünden incelenmesi gerekir.Toksoplazma ve kızamıkçık açısından bağışıklığı olmayan (lg G negatif) riskli grupta,koruyucu önlemlerle fetal hastalanmaya neden olabilecek bir enfeksiyonun önlenmesi mümkün olabilecektir.Gerekli tedavi ve önlemlerin alınması sağlanmalıdır.Bazı özel durumlarda hamile anne adaylarına sitomegalovirus ve H.İ.V (AİDS) testi yapılarak bu hastalıklar açısından da inceleme yapılmalıdır.
Hamilelik Döneminde Üçlü Test Nedir ?
Ayrıca tüm gebelerde üçlü test yapılmalıdır.Bu testte beta human koryonik gonadotropin (beta hCG),alfa fetoprotein (alfa FP) ve östradiol düzeylerinin 16-18.haftalar arasında saptanan değerleri,anne yaşı ve körele edilerek (ilişkilendirilerek) risk ihtimali bulunur.Eğer bulunan risk 1/250’nin üzerinde ise amniyosentez denilen bir işlemle bebeğin rahimde içinde yaşadığı sıvıdan alınarak kromozom analizi yapılmaktadır.
Normalde 35 yaş üzerindeki gebeler,artmış risk nedeni ile amniyosentez grubuna alınmaktadır.Ancak tüm Down Sendromu (Mongol bebek) oldularının %80’i bu yaş grubunun altındaki gebelerde ortaya çıkmaktadır.Bu nedenle tüm gebelerde ‘’Üçlü Test’’ taraması yapılması gerekmektedir.Bu testin 16-18.haftalarda hassasiyeti,en yüksek düzeye (%67’ye ) çıkmaktadır.
Testten yarar sağlanabilmesi için 15-20.haftalar dışına çıkılmamalıdır.Böylece sakat bebek doğurma riski belirlenerek gerekli önlemler zamanında alınabilir ve ileri tetkiklerde kesinleşen oldularda tıbbi düşük konusu aile ile tüm ayrıntılarıyla tartışabilir.İlgli branşların da görüşü alınarak yaşamla bağdaşmayacak bir patoloji olarak değerlendirildiğinde konsey kararı ile gebeliğin sonlandırılması yoluna gidilebilir.
Glikoz Tolerans Testi
Gebeliğin 24-28.haftalarında 50 gram glikoz ile yapılan bu test Gestasyonel (gebelikte) Diabetes Mellitus taramasında birçok otör (yazar,araştırıcı,uzman) tarafından tavsiye edilemketedir.
140 mg/dl eşik değer olarak alındığında,gebelerin yaklaşık % 14’ünde ağızdan glikoz verilerek yapılan tolerans testi ile,Gastasyonel Diabetes Mellitus tanısına gidilmektedir.
Ultrasonografi Tetkiki
Rutin ultrasonografi ilk üç ayda normal bir rahim içi gebeliğin doğrulanması,bebek sayısı (ikiz,üçüz vb.) ve fetal (ceninle ilgili) yaşın (gebelik haftası) belirlenmesine yönelik olarak yapılır.
İkinci trimestrde (18-20 haftalar) artık gelişimini tamamlamış organ ve sistemlerin anomalisi (sakatlıklar) yönünden taraması gerçekleştirilir.
Ultrasonogradi ile santral sinir sistemi,yüz ve boyun,iskelet sistemi,karın ön duvarı ve mide ve bağırsak sistemi,böbrek ve idrar yolları,kalp damar sistemi anomalilerini tespit etmek mümkündür.Ayrıca bebeğin rahimde içinde yaşadığı sıvı miktarındaki değişiklikler ve bebeğin eşiyle ilgili anomalilerin de ultrasonografi ile tespitinden sonra ileri tetkiklere geçiş mümkün olmaktadır.
Eğer anne karnında tanı konumş bir kalp hastalığı mevcut ise,bunun % 12-35 oranında kromozom anomalisi (bozukluğu) ile birlikte olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.Bunun tersi göz önüne alındığında kromozom anomalisi tespit edilen fetüslerin % 50-80’inde kalp hastalığı mevcuttur.
Üçüncü trimestrde ise (32-34. Haftalar arasında) hem rahim içi gelişme geriliği yönünde,hem de tüm organ sistemlerinin bir kez daha gözden geçirilmesi amacı ile ultrasonografiye başvurulur.
Doppler Ultrasonografi
Doğuma yakın dönemde ve riskli gebelikte (rahim içi gelişme geriliği,fetal distres gibi) fetal damarlardaki kan akım hızlarının ölçümü ile fetal riskin belirlenerek doğum kararı alınmasında yardımcıdır.Ayrıca renkli Doppler akım çalışmaları,kalp hastalıklarının tanısında yardımcıdır.
Non-Stres Test
Fetal monitör ile uygulanan,fetal iyilik durumunu belirlemeye yönelik bir testtir.Reaktif örnek elde edilmesi yaklaşık 7 gün süreyle fetal asfiksi (Boğulma,oksijensiz kalma) yönünden problem bulunmadığının göstergesi olarak kabul edilmktedir.