Türkiye’de Dokuma ve Giyim Sanayisi Hakkında Bilgiler
Türkiye’de dokuma sanayisinde çok ilerlemiştir. Gerek pamuklu ve gerekse de yünlü dokuma fabrikaları hayli fazladır. İstanbul ve Bursa illerinde giyim sanayi çok gelişmiştir. Ayrıca Bursa’da ipekli dokumacılık yaygındır.
Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarında, pamuk üretip ihraç eden, buna karşın iplik, kumaş ve giysi ithal etmekteydi. Ancak 1950’den sonra Türkiye; iplik ve kumaş, 1970’lerin başından itibaren ise hazır giyim ürünleri ihraç eden ve bugün dünyada önemli tekstil ve konfeksiyon üreticileri arasında yer alan bir ülke haline gelmiştir.
Türkiye’de hazır giyim sanayinin gelişimi tekstil sanayinin gelişimini de beraberinde getirmiştir. Bugün, tekstil sanayi, iç piyasanın ihtiyacını önemli oranda karşılamasının yanı sıra, ihracatta da büyük gelişmeler kaydetmiştir.
Türkiye’de üretilen kumaşların büyük bir kısmını pamuklu ve suni-sentetik dokuma kumaşlar oluşturmaktadır. DPT’nin 2003 yılı verilerine göre pamuklu dokuma kumaş üretimi yaklaşık 1,8 milyar metre, suni-sentetik dokuma kumaş üretimi 617 milyon metre, yünlü dokuma kumaş üretimi 57 milyon metre olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında üretimin pamuklu dokumalarda 1,9 milyar metre, suni-sentetik dokumalarda 642 milyon metre ve yünlü dokumalarda 57 milyon metre dolayında gerçekleştiği tahmin edilmektedir.
Türkiye dünya pamuklu sektöründe, mekikli-mekiksiz tezgah kapasitesinin yaklaşık %2,5 pay almaktadır. Atkı atma sistemine göre, bu tezgahların %84’ü rapier ve projektilli, %16’sı hava jetlidir. Türkiye’nin pamuklu dokuma endüstrisine bakıldığında, çoğunluğu entegre olan büyük firmalardan ve entegre olmayan küçük-orta ölçkeli aile şirketlerinden oluştuğu görülür. Türk pamuklu sektörüne yön veren 41 büyük şirekt, 8,220 tezgah ile Türkiye kapasitesinin %55’ine sahiptir. Bu tezgahların %21’i 5 yaşında veya altındadır. 20 yaş ve daha eski tezgahların payı ise %61’dir. Bu tabloya göre pamuklu dokuma sektörünün, genel olarak eski bir teknolojiye sahip olduğu söylenebilir.
Pamuklu sektörü, hammadde ihityacının büyük bir bölümünü yurtiçinden karşılamaktadır. Türkiye, dünyanın sayılı pamuk üreticilerinden biridir. 2003/2004 sezonu üretimi geçen döneme oranla %9 azalarak 899 bin ton civarında gerçekleşmiştir. Diğer taraftan, Türkiye’de üretilen tekstillerin büyük çoğunluğunu pamuklu ürünlerin oluşturması, iç üretim ihtiyacı karşılayamamasına yol açmıştır. Bu nedenle Türkiye net pamuk ithalatçısı durumuna gelmiştir.
Pamuklu dokuma sektöründen sonra en önemli üretim, suni-sentetik dokuma sektöründe yapılmaktadır. Dokuma kumaşlar ağırlıklı olarak giyim sanayinde ve döşemelikte, çözgülü örme kumaşlar ise mefruşatta (masa örtüsü ve perde) kullanılmaktadır. Suni-sentetik sektöründe, ürünler polyester filament ağırlıklı olup, bunu naylon ve viskon filament esaslı ürünler takip etmektedir.
Tükeiye’de keten, kendir ve jütten dokuma kumaş üretimi, hammadde yetersizliği ve talebin çok kısıtlı olması nedeniyle oldukça düşüktür. Yıllık üretim 16 milyon metre civarındadır. Bu sektörde hammadde (keten ve jüt) ihtiyacı tamamen ithalata bağımlıdır. Kendirin büyük bir kısmı ise Batı Karadeniz yörelerinde yetiştirilmektedir. Dış giyimde kullanılan ince keten ipliğinin üretimi, faaliyetteki tek firmanın 1997’de üretimine son vermesiyle tamamen son bulmuştur. Dolayısıyla, keten dış giyimi için gerekli keten ve keten karışımlı kumaşların imalinde kullanılan aramalı ihtiyacı, tamamıyla yurtdışından sağlanmaktadır.
Türkiye’nin iplik, dokuma ve halı üretimi, yıl geçtikçe artış göstermektedir. Özellikle 2000 yılında 19,9 milyon metrekare olan halı üretimi, 2004 yışında 35,6 milyon metrekareye yükselmiştir.
Kumaş sanayi bir taraftan sahip olduğu istihdam kapasitesi ve ihracat potansiyeli ile diğer taraftan da ihracatın lokomotifi durumundaki hzır iyim sanayinin taleplerine cevao vermesi nedeniyle tekstil sanayinin önemli alt sektörlerinden biri durumundadır. 2004 yılı itibariyle sektöün imalat sanayi içindeki payı %6,4 civarında gerçekleşmiştir. Türkiye’nin pamuklu dokuma üretimi 200 yılında 1,6 milyar m iken, 2004’de 1,9 milyar m’ye ulaşmıştır. Aynı artış suni, sentetik ve ipek dokumada da görülmüştür. 2000 yılındaki 430 milyon m olan üretim, 2004 yılında 642,1 milyon m’ye yükselmiştir.
Türkiye giyim sanayinde görülen bir başka gelişme, deri giyim sanayidir. Özellikle Rusya ve Ukrayna gibi soğuk ülkeler ile sağlanan ticari gelişmeler sonucunda, deri giyim sanayisine büyük talep artışı görülmüştür. Bu artış 1990’lı yıllarında başında başlamış ve 2000’li yılların başına kadar sürmüştür. Ancak Rusya ve Ukrayna gibi ülkeler ile olan bavul ticaretinin 2000’li yılların başında görülen kriz, deri giyim sanayisine de yansımıştır. Bu nedenle üretimde kısmen azalma olmuştur. Ancak ayakkabı sanayisindeki görülen artış devam etmektedir. 2000 yılında 42,2 milyon çift olan ayakkabı üretimi, 2004 yılında 55,4 milyon çifte yükselmiştir.