Türkiye’de Maden Sanayi Nedir? Tarihi ve Özellikleri Nelerdir?

Photo of author

By Bilgio.Net

Türkiye’de Maden Sanayi Nedir? Tarihi ve Özellikleri Nelerdir?

Türkiye’de yer alan madenlerin bir kısmı işlenmeden, bir kısmı yarı işlenmiş olarak ihraç edilir. Bir kısmı da tamamen yurdumuzdaki fabrikalarda işlenir.

Samsun Bakır İşletmeleri, Elazığ Ferro-krom işletmeleri, Seydişehir Alüminyum işletmeleri, Ereğli, Sivas ve İskenderun demir-çelik işletmeleri, Türkiye’nin büyük sanayi kuruluşlarıdır. Ancak bu kuruluşlar bugün için özelleşmenin kurbanı olmuşlardır. Özelleştirme sonucunda çok sayıda sanayi tesisi, kapanmış durumdadır.

Tüvönan cevher olarak demir, TDÇİ Genel Müdürlüğü’ne bağlı Divhan A.Ş. tarafından üretilmektedir. Divhan A.Ş. kendi ruhsatlı sahalarında ve kendisine bağlı bir işletme olan Hekimhan işletmesi eliyle TDÇİ’nin ruhsatlı sahalarında demir cevheri üreterek İsdemir ve Erdemir’e satmaktadır. Ayrıca, TDÇİ ruhsatı kendisine ait olan 18 maden sahasında; bir demir cevheri sahasına özel bir madencilik firmasına, manganez sahasını da Erdemri A.Ş.’ye rödavans vererek bu sahalardan üretim yapılmasını sağlamakta, bazı sahalarda özel madencilik firmaları aracılığıyla üretim yaparak İsdemir ve Erdemir’e satmaktadır. Türkiye’de işletilebilir demir cevheri rezervi yaklaşık 125 milyon tondur. Bu rezervin yaklaşık % 80’ini oluşturan 100 milyon tonluk bölümü TDÇİ ve bağlı kuruluşların ruhsatlı sahalarında bulunmaktadır. Türkiye’nin yıllık demir cevheri ihtiyacı yaklaşık 9 milyon tondur. Bunun 5 milyon tonu yurt içi kaynaklardan karşılanmakta, geri kalan 4 milyon tonu da ithal edilmektedir. 2000 yılında, İsdemir, Kardemir ve Erdemir’in toplam tüketimi 8,7 milyon  ton, yurt içinden karşılanan miktar 4,4 milyon ton ve ithal edilen miktar 4,3 milyon ton olmuştur. Türkiye’de 2000 yılında % 36,5’i entegre tesislerde, % 63,5’i de ark ocaklarından olmak üzere 14,3 milyon ton çelik üretilmiş, bu miktarın % 16,7’si yassı ürün, % 83,3’ü de uzun ürün olmuştur. Gelişmiş ülkelerde üretilen çeliğin yaklaşık % 65’i yassı ürün, % 35’i uzun ürün olmaktadır. Ayrıca, gelişmiş ülkelerde üretim kapasitesinin % 70’i entegre, %30’u ark ocaklı tesislerden oluşurken, Türkiye’de entegre tesislerin toplam kapasitesi 6,3 milyar ton/yıl, ark ocaklı tesislerin toplam kapasitesi 14 milyar ton/yıl olup, üretim kapasitesinin % 70’i ark ocaklı tesislerden, % 30’u entegre tesislerden oluşmaktadır. Ark ocaklı tesislerin hammadde olarak hurda çelik kullanmaları nedeniyle Türkiye dünyanın en fazla hurda çelik ithal eden ülkeleri konumuna gelmiş ve yıllık ithal edilen hurda çeliğin tutarı bir milyar ABD dolara ulaşmıştır.

KBİ A.Ş Artvin ve Murgul civarında bulunan bakır cevheri yataklarını, Eti Bakır A.Ş. Küre’de bulunan bakırlı pirit madenlerini ve Çayeli Bakır A.Ş. Rize yöresinde bulunan bakır madenlerini işletmekte ve buralardan elde edilen cevherler konsantre duruma getirildikten sonra Karadeniz Bakır İşletmeleri A.Ş.’ye bağlı Samsun İşletmesi izabe tesislerinde blister bakır üretiminde kullanılmaktador. KBİ A.Ş. ile Eti Bakır A.Ş. özelleştirme kapsamında bulunmaktadır. Çayeli Bakır A.Ş. hisselerinin % 45Wi Eti Holding A.Ş.’ye aittir. 2000 yılında KBİ Samsun İşletmesi izabe tesisleri konsantre bakır ihtiyacının 70 bin tonunu Murgul İşletmesinden, 30 bin tonunu Eti Bakır A.Ş. ‘den, 7 bin tonunu Çayeli Bakır A.Ş.’den temin etmiş, 30 bin tonunu da ithal etmiştir.

Krom üretiminin 188 bin tonu statüsü 01.05.1998 tarihinden itibaren Eti Krom AŞ olarak değiştirilen, Şark Kromları-Ferrokrom işletmeleri Müessesi tarafından, 36 bin tonu da Eti Elektrometalurji AŞ tarafından gerçekleştirilmiştir. Antalya yöresinde bulunan ferrokrom madenlerini işletmekte olan Eti Elektrometalurji AŞ’nin de işletme olarak ürettiği tüvönan cevher miktarı giderek azalmış ve 2000 yılında üretimin tamamına yakını müteahhit eliyle gerçekleşmişir. Krom üretimi 1999 yılına göre % 54,3 oranında azalmıştır. Üretimdeki azalma, işletme stoklarında bulunan fazla miktarda cevher nedeniyle üretimin kısılmasından ileri gelmiştir.

Alüminyum tesislerinde hammaddesi olan boksit cevheri Eti Alüminyum AŞ tarafından Doğankuzu ve Mortaş açık ocaklarında üretilmektedir. Seydişehir Alüminyum Tesislerinin cevher kullanma kapasitesinin 460 bin ton/yıl olmasına karşın, 2000 yılında 437 bin ton boksit üretilmiştir. Eti Alüminyum AŞ’nin 1999 yılında Türkiye boksit üretiminin % 99’unu gerçekleştirmiştir.

Kömür üretimi ve Nakli, Seramik ve Topraktan Kap-Kaçak Yapımı ve Benzerleri, Çimento, Taş Kırma, Toprak Sanayi ve Benzerleri, Kalsiyum Florür, Grafit ve Benzeri Cevherlerin hazırlanması ve zenginleştirilmesi gibi Türkiye’de bulunan madenlerin işlenmesi maden sanayi oldukça gelişmiştir.

Yorum yapın