Tiroid bezinin az çalışması, fazla çalışması veya nodül bulunması vücudun çalışma sistemini etkiler. Zehirli guatr nedir, bunu açıklamadan önce genel olarak guatr ne demek, iç guatr ve dış guatr kavramları ne anlama geliyor, bunları açıklama gerekmektedir.
Tiroid bezi normalden daha fazla büyümüşse buna “guatr” denilmektedir. Tiroid bezi fazlaca büyüyüp dışarıdan fark ediliyorsa halkımız buna dış guatr demekte, tiroid bezi fazla büyümemesine rağmen anormal şekilde çalışıyorsa iç guatr denilmektedir.
Tıbbi literatürse iç guatr veya dış guatr diye kavramlar yoktur, bunlar sadece halkımızın dilinde olan kavramlardır. Bir de bunlara ilave olarak halkımızca “zehirli guatr” denilen bir hastalık vardır. Halk arasında “zehirli guatr” denilen hastalığa tıp literatüründe “hipertiroidi” denilmektedir. Hipertiroidi kanda normalden fazla tiroid hormonu bulunması, tiroid bezlerinin normalden fazla çalışıp gereğinden fazla T3 ve T4 hormonları üretmesidir.
Bu noktada tiroid hormonları ne işe yarar, az üretilirse ne olur, çok üretilirse ne olur bilmek gerekir. Tiroid hormonları vücuttaki hücre ve organların çalışma hızlarına ayar verir, metabolizma hızını belirler. “Su içsem yarıyor” veya “Ben canımın istediği kadar yerim ama kilo almam” diyen kişileri gözünüzde canlandırınız.
Birinin metabolizma hızı o kadar yavaş ki yediğini enerjiye çevirene kadar yeniden acıkıyor, az bir şey bile yese bu enerjiye dönüşmeyip yağ olarak depolanıyor. Ötekisinin vücudu ise yediklerini benzini içen Amerikan arabaları gibi hızlıca tüketiyor, çok yese bile bu kiloya dönüşmüyor.
İşte bu tür anormalliklerin nedeni tiroid bezinin az veya çok çalışmasıdır.
Tiroid hormonları sadece sindirim sistemini etkilemez, böbrek, kalp, kemik ve diğer organların çalışma hızlarını etkiler.
İlk başta tiroid hormonlarının fazla çalışmasının zayıf kalmak isteyenler için iyi bir şey olduğu düşünülebilir ama genel çerçevede bakıldığında iyi değildir. Çünkü sürekli enerji talep eden hücreler, istediklerini alamadıklarında kaslar zayıflar, uykusuzluk, ellerde titreme, kemik erimesi, hiperaktivite, aşırı susama gibi şikayetlere neden olur.
Zehirli guatr hastalığı tiroid hormonlarının fazla çalışması demek olup, tedavi edilmezse şu şikayetlere neden olur:
- Normal kiloya ulaşamama, aşırı zayıflık
- Kalp çarpıntıları
- Kasların zayıflaması ve güçsüzleşmesi
- Saçların azalması ve incelmesi
- Uykusuzluk sorunları
- Cilt sorunları (Cildin incelmesi veya aşırı terleme gibi sorunlar)
- Gözün ileri çıkması, pörtlek bakması
- Cinsel istek azalması
- Kronik ishal, kolay ishal olma
- Sürekli hareket etme ihtiyacı
- Aşırı su kaybı ve buna bağlı aşırı susama
- Ellerde titreme
Zehirli guatr neden olur ?
Zehirli guatrın iki ana nedeni vardır. Birincisi bağışıklık sisteminin bozulması kaynaklı Graves hastalığı, ikincisi de tiroidde nodül oluşması ve bu nodüllerin tiroid bezinin programı haricinde hormon üretmeleri.
Graves hastalığı: Bağışıklık sisteminin neden bozulduğu tıbbın karanlık noktalarından biridir. Normalde bağışıklık sisteminin bir programı ve programında yer alan dost/düşman listesi vardır. Bağışıklık sistemi bir ülkedeki ordu gibidir. Ordunun görev tanımları, asker ve teçhizatlarının sayısı bellidir. Düşünün ki bir ülkenin ordusu asker sayısını başbakanın, maliye bakanının haberi olmadan artırıyor, düşmana saldıracağına sivillere bomba yağdırıyor.
Graves hastalığında vücutta anti TPO ve anti Tg antikorları normalden yüksektir. T3 ve T4 diye bilinen tiroid hormonları yüksektir. Bağışıklık sistemindeki bir program hatası buna neden olur. Bu program hatasının nedeni bilinmediği için düzeltilmesi de mümkün değildir. Bağışıklık sistemi tiroid bezini sürekli fazla hormon üretmeye teşvik ettiği için bu hastalığın kalıcı çaresi tiroid bezini tamamen ameliyatla çıkarıp hastanın ömrü boyunca tiroid hormonlarını ilaçlarla almasıdır.
Tiroid nodülü:Tiroid bezinde nodül varsa bunlar incelenmeli ve takip edilmelidir. Bazı nodüller soğuk nodüldür ve daha sonra kansere dönüşme riski taşır. Bazı nodüller ise kansere dönüşmez ama tiroid bezi gibi çalışıp vücudun fazladan hormon üretmesine neden olurlar. İlaç tedavisi ile bir neticeye varılamazsa bu durumunda çaresi nodülü ameliyatla almaktır. Bazen nodüller tiroid bezinin her iki yanına yayılmış ve sayıca çoktur. Bu takdirde tiroid bezinin ameliyatla alınması gerekebilir.